Chanh dây là một loại cây dễ trồng, dễ chăm sóc, nhanh cho thu hoạch, hiệu quả kinh tế cao (miền Bắc thường gọi là chanh leo). Cây chanh dây hiện nay được trồng phổ biến tại các tỉnh Tây nguyên (Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Đắk Nông...). Một vài năm trở lại đây chanh dây được bà con ở Sơn La đưa về trồng và mở rộng diện tích qua từng năm. Tuy nhiên trong điều kiện thâm canh cao, sử dụng nhiều phân bón và thuốc BVTV hóa học, canh tác không hợp lý, chưa nắm bắt được kỹ thuật chăm sóc khiến cho cây chanh dây thường bị nhiễm nhiều bệnh khó kiểm soát như (đặc biệt vào mùa mưa):

+ Bệnh Virus phấn trắng chanh dây (do 2 chủng virus Passion fruit woodiness và Papaya leaf curl virus) gây xoăn vàng lá thể khảm, quả bị dị dạng, bao phủ một lớp hạt phấn trắng trên quả (bà con thường gọi là bệnh virus phấn trắng).

+ Bệnh đốm dầu do vi khuẩn Pseudomonas passiflorae (bệnh dầu loang).

+ Bệnh héo rũ do vi khuẩn Pseudomnas syringae.

+ Bệnh đốm nâu (bã trầu) do nấm Alternaria passiflorae.

+ Bệnh thối hạch (thối nhũn quả) do nấm Sclerotinia sclerotiorum.

+ Bệnh héo rũ do các chủng nấm Fusarium avenaceum, Giberella, baccata, Gibberella saubinetii.

+ Bệnh thối rễ, lở cổ rễ gây vàng lá, rụng lá do các chủng nấm Phytophthora cinnamomi, Phytophthora megasperma, Fusarium...

Trong các nhóm bệnh trên thì có 3 bệnh được xếp vào nhóm bệnh nguy hiểm và thường gặp phổ biến trên cây chanh dây đó là: bệnh phấn trắng virus, bệnh đốm dầu vi khuẩn và bệnh đốm nâu do nấm. Nhóm bệnh này hiện nay đang phát triển mạnh thành dịch, khó kiểm soát tại các tỉnh Tây nguyên nói chung và Sơn La nói riêng với nhiều vườn bị phá hủy hoàn toàn. Đặc biệt tại Sơn La, rất nhiều vườn chanh leo chỉ mới trồng được 20-30 ngày đã bị nhiễm bệnh virus xoăn đọt, khảm lá từ rất sớm, điều này khiến cho nhiều bà con lúng túng trong công tác quản lý dịch bệnh chung trên chanh leo.

Sau đây chúng ta cùng tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh và giải pháp phòng trị bệnh toàn diện trên cây chanh leo (trong phạm vi bài viết này chúng tôi đề cập chủ yếu 3 nhóm bệnh: bệnh virus phấn trắng, bệnh đốm dầu, bệnh đốm nâu):

Nguyên nhân, triệu chứng, đặc điểm phát sinh phát triển và giải pháp phòng trị bệnh virus phấn trắng trên cây chanh leo

Nguyên nhân và triệu chứng điển hình của bệnh virus phấn trắng chanh leo

Bệnh virus phấn trắng chanh leo gây hại hầu hết trên tất cả các bộ phận của cây (thân lá, đọt non, quả). Tuy nhiên triệu chứng bệnh biểu hiện chủ yếu trên đọt non và quả. Triệu chứng điển hình của bệnh virus phấn trắng chanh leo là làm cho đọt non xoăn vàng lá dạng thể khảm, đỉnh ngọn không phát triển được. Quả dị dạng, vỏ quả mất màu xanh bóng, bề mặt hơi thô ráp, vỏ quả bị mốc trắng nhìn xa gần giống vỏ quả bưởi, bệnh nặng làm cho lớp phấn trắng (lốm đốm) bên ngoài bao phủ toàn bộ quả. Bệnh virus phấn trắng chanh leo lây lan rất nhanh trong điều kiện có mưa ẩm và côn trùng chích hút, nếu không có biện pháp xử lý kịp thời bệnh sẽ phát triển thành dịch, khó kiểm soát. Bệnh phấn trắng virus thường ghép với một số bệnh do nấm, khuẩn làm cho trái bị teo nhanh, trái không có ruột hoặc ít ruột. Bệnh virus phấn trắng chanh leo kết hợp với bệnh đốm dầu vi khuẩn làm cho quá trình lây lan diễn ra mạnh hơn, khó trị bệnh hơn (khó kiểm soát, chi phí tốn kém). Qua khảo sát gần đây, chúng tôi thấy rằng phấn lớn các vườn mới trồng đã bị nhiễm virus phấn trắng thể khảm, có những vườn sau khi trồng 20-30 ngày đã nhiễm bệnh nặng. Do đó cần có giải pháp kỹ thuật, tập huấn cho bà con quy trình quản lý bệnh hại tổng hợp cho cây chanh leo ngay từ khâu xử lý đất, xử lý giống trước khi trồng, đồng thời áp dụng các giải pháp phòng bệnh tổng hợp ngay từ giai đoạn sau trồng, giai đoạn phát triển thân lá.

Nguyên nhân gây bệnh virus phấn trắng chanh leo: Bệnh phấn trắng chanh dây do Virus gây ra. Virus tấn công lên lớp vỏ quả, đỉnh ngọn và dây còn non. Virus gây hại toàn bộ các nhóm tế bào vỏ quả làm cho vỏ quả không thể phục hồi và thường có màu trắng xanh bao phủ vỏ quả (nhìn giống da bưởi), quả khô cứng lại, lá vàng, biến dạng, chùn đỉnh ngọn sinh trưởng làm cho cây không phát triển được (dạng xoăn lá thể khảm).

Triệu chứng bệnh phấn trắng virus biểu hiện trên thân lá chanh dây:

+ Cây nhiễm bệnh có thân nhỏ, phát triển không đều, khoảng cách lóng đốt ngắn lại, nhìn chung thân lá chậm phát triển.

+ Trên lá: Các lá non trên ngọn (đỉnh sinh trưởng; chồi non) chuyển màu vàng thể khảm (lá có màu xanh vàng xen kẽ), xoăn ngọn, chùn ngọn, lá co lại biến dạng, đôi khi thấy lá dày lên. Bệnh lây lan và phát triển mạnh nhờ môi giới truyền bệnh là côn trùng chích hút (rệp, rầy, bọ phấn, bọ trĩ, ruồi vàng...). Do đó khi vườn chanh dây nhiễm bệnh virus bà con cần sử dụng thuốc đặc trị các nhóm côn trùng chích hút, hạn chế lây lan thành dịch bệnh.

Triệu chứng bệnh phấn trắng virus biểu hiện trên quả chanh dây:

Bề mặt quả bị bao phủ một lớp phấn trắng nhìn giống vỏ quả bưởi. Bệnh nhẹ vỏ quả thường có màu xanh trắng. Khi bệnh phát triển mạnh các lớp phấn trắng bao phủ toàn bộ quả, quả trở lên khô cứng, dị dạng, hơi teo lại, vỏ quả lồi lõm, bề mặt vỏ quả kém nhẵn bóng hơi thô ráp, nhiều khi thấy trên bê mặt quả có những khối u to nhỏ khác nhau nổi nên bề mặt.

Giải pháp phòng và trị bệnh phấn trắng virus hại chanh dây

Giải pháp phòng bệnh phấn trắng virus cho chanh dây:

Xử lý đất trước khi trồng: Dùng 500ml nano Bạc đồng super kết hợp 500ml nano Đồng oxyclorua pha với 200 lít nước tưới đều lên đất trước khi trồng, đảm bảo mỗi gốc chanh dây ít nhất 500ml dung dịch hỗn hợp nano đã pha theo công thức trên. Công dụng cơ bản: Tiêu diệt toàn bộ nấm, vi khuẩn có trong đất, phòng trị bệnh nấm rễ, lở cổ rễ, thối rễ, ức chế tuyến trùng phát triển (thành phần trong nano đồng oxyclorua). Nếu có điều kiện nên tưới xử lý 2 lần trước khi trồng, cách nhau 2-4 ngày/lần. Ngoài ra nên áp dụng phun xử lý giống cây con trước khi trồng (50ml nano Bạc Đồng super kết hợp 40ml nano đồng oxyclorua pha 10 lít nước phun dạng sương mù lên toàn bộ thân lá cây con).

TƯ VẤN CHUYỂN GIAO ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ NANO TRONG QUẢN LÝ BỆNH HẠI TỔNG HỢP TRÊN CÂY CHANH LEO - THS PHẠM CÔNG KHẢI - 0976 804 678 * 0835 99 85 99 (TƯ VẤN 24/7)

Thực hiện các biện pháp bón phân hợp lý, cân đối: Bón phân cân đối đẩy đủ, bón gốc phân hữu cơ hoai mục có ủ nấm đối kháng. Trong quá trình bón phân cho cây ngoài việc bón gốc bà con nên phun chế phẩm nano AKH super plus qua lá cho cây, định kỳ 7 -10 ngày/lần.  Do chanh dây sai quả nên việc thiếu hụt và mất cân đối dinh dưỡng thường xuyên xảy ra. Đặc biệt theo Trung Tâm Phát triển nông nghiệp công nghệ cao Nanotech đã nghiên cứu, khi phun chế phẩm Nano silic qua lá trong thời kỳ cây đang phát triển giúp cây chanh dây kháng bệnh nấm phấn trắng rất tốt, định kỳ phun 7-10 ngày nano silic một lần sẽ giúp giảm 80-90% tỷ lệ nhiễm bệnh trên thân lá và trái. Thực tế nghiên cứu cho thấy nano silic làm giảm và ức chế quá trình phát triển của bào tử nấm gây bệnh. Kết hợp giữa nano silic và nano canxi phun qua lá giúp chất lượng quả nâng cao đáng kể (hạn chế nấm bệnh xâm nhiễm, tăng sức đề kháng của cây, vỏ quả ổn định, tăng độ cứng cho quả).

Tưới tiêu nước cho chanh dây kịp thời: Chanh dây mang nhiều quả và thân lá cho nên hệ số thoát hơi nước rất lớn do đó bà con thường xuyên kiểm tra vườn thường xuyên và cung cấp đủ ẩm cho bộ rễ phát triển (độ ẩm xung quanh vùng rễ khoảng 65-75%). Trung bình một cây chanh dây đang mang hoa, quả cần 12-18 lít nước/ngày đêm (trong điều kiện không mưa, nhiệt độ không khí 28-32^oC, độ ẩm không khí 60-70%). Nếu chanh dây bị thiếu ẩm thường xuyên làm cho cây phát triển chậm, khả năng hòa tan dinh dưỡng trong đất kém, cây yếu thường phát sinh nhiều nấm bệnh. Tuy nhiên bà con cũng cần lưu ý trong điều kiện mưa nhiều vào mùa mưa, độ ẩm đất bão hòa sẽ là điều kiện thuận lợi để tuyến trùng, nấm bệnh phát triển gây bệnh thối rễ, lở cổ rễ (nấm Phytophthora sp. Và Fusarium sp.). Do đó vào mùa mưa cần tiêu nước nhanh, không để cây bị ứ đọng nước quá 12-24 tiếng. Khi độ ẩm bão hòa liên tục trong thời gian dài sẽ làm cho lượng oxy trong đất bị thiếu hụt nghiêm trọng, đất thiếu oxy sẽ làm cho cây bị ngẹt rễ, thối rễ, vàng lá, bệnh héo quả sẽ phát sinh mạnh khó kiểm soát. Vì vậy để làm tăng sức đề kháng cho bộ rễ, ngăn chặn hiện tượng thối rễ bà con cần chú ý bón phân hữu cơ đã ủ hoai mục với nấm đối kháng bón định kỳ cho cây 2-4 tháng/lần (lưu ý vào mùa mưa không nên bón phân hữu cơ mà phải bón trước đó ít nhất 1-2 tháng).

Chủ động quản lý các nhóm côn trùng chích hút: Phun phòng và trị các nhóm côn trùng chích hút (Rệp, rầy, bọ trĩ, bọ phấn, ruồi vàng đục quả...).

Tăng cường ngăn chặn từ xa quá trình xâm nhiễm của virus vào cây: Sử dụng chế phẩm nano bạc đồng plus/super và nano đồng oxyclorua phòng bệnh cho cây chanh dây.

Chế phẩm nano bạc đồng plus/super và nano đồng oxyclorua tiêu diệt hầu hết các nhóm nấm, vi khuẩn và virus gây bệnh trên cây chanh leo (bệnh héo vàng, bệnh đốm dầu bã trầu, bệnh thối rễ, thối nhũn quả, bệnh virus phấn trắng...). Đặc biệt sự kết hợp giữa nano bạc đồng và nano đồng oxyclorua tạo nên tính cộng hưởng diệt virus cực mạnh, kìm hãm virus không cho chúng phát triển lây lan thành dịch.

Phòng trị bệnh chủ động trên chanh leo từ sau khi trồng đến trước khi bói quả: Dùng 60-80ml chế phẩm nano Bạc Đồng Super kết hợp 50-60ml chế phẩm nano đồng oxyclorua + 40-50ml nano Silic SiO₂ pha với bình 15-20 lít nước phun đều thân lá, định kỳ 7-10 ngày/lần. Có thể sử dụng nano AKH super plus tưới gốc, mỗi chai pha 400 lít tưới 300-400 cây, định kỳ 15-20 ngày/lần.

Phòng bệnh tổng hợp trên cây chanh dây:

Phun qua thân lá: Dùng 500ml chế phẩm nano bạc đồng super kết hợp với 500ml nano đồng oxyclorua 29000ppm pha với bình 200-300 lít nước phun đều một lượt qua thân lá, quả. Định kỳ 7-10 ngày phun một lần(tùy điều kiện thời tiết).

Tưới gốc phòng bệnh thối rễ tơ, vàng lá, giảm hiện tượng héo rụng quả:

Dùng 700ml nano đồng oxyclorua kết hợp với 500ml nano bạc đồng plus pha với 200-300 lít nước, mỗi gốc chanh dây tưới 1-2 lít dung dịch chế phẩm nano đã pha, định kỳ 30-45 ngày tưới một lần.

Chống rụng hoa và quả non, tăng độ cững quả, nâng cao chất lượng quả chanh leo: Dùng 50ml nano canxi super pha 20 lít nước phun dạng sương mù thân lá, định kỳ 10-15 ngày/lần.

Giải pháp trị bệnh phấn trắng virus cho chanh dây ứng dụng công nghệ nano:

Thời kỳ cây chanh dây bị nhiễm bệnh phấn trắng (đã thấy xuất hiện triệu chứng bệnh như vỏ trái bị mốc trắng, lá xoăn vàng, dị dạng). Sử dụng chế phẩm nano bạc đồng super và nano đồng oxyclorua theo hướng dẫn sau đây:

Trường hợp bệnh ở mức độ nhẹ: Dùng 500ml chế phẩm nano bạc đồng super kết hợp với 500ml nano đồng oxyclorua pha với 150-200 lít nước phun đều một lượt qua thân lá, định kỳ 3-5-7 ngày phun 1 lần, phun liên tiếp 2-4 lần.

Trường hợp bệnh nặng: Dùng 500ml chế phẩm nano bạc đồng plus kết hợp với 500ml chế phẩm nano bạc đồng super và 500ml chế phẩm nano đồng oxyclorua pha với 180-200 lít phun đều một lượt bao phủ toàn bộ thân lá. Định kỳ 3-5 ngày phun một lần, phun 2-4 lần liên tiếp(sau mỗi lần phun triệu chứng bệnh virus phấn trắng giảm dần). Sau khi vườn chanh dây khỏi bệnh nên chuyển qua công thức phòng bệnh.

Lưu ý: Phun theo các công thức trên sẽ trị được cả bệnh đốm nâu, bệnh thối quả, bệnh mắt cua, bệnh đốm dầu bã trầu do vi khuẩn...

Nano bạc đồng super chuyên dùng đặc trị virus chanh dây(đặc biệt khi kết hợp nano đồng oxyclorua):Nano bạc đồng super có nồng độ cao (2300ppm) kết hợp thêm nano silic siêu hoạt tính (5000ppm) tạo nên tính cộng hưởng  diệt khuẩn và virus cực mạnh, chống kháng thuốc - chống tái nhiễm hệnh

Đối với vườn chanh dây chậm phát triển, nhiễm bệnh do virus bà con nên kết hợp phun chế phẩm nano AKH super plus. Chế phẩm giúp cây phục hồi bệnh nhanh hơn, tăng cường sức đề kháng, chống tái nhiễm bệnh. Dùng 20ml chế phẩm nano AKH super plus pha với bình 15 lít nước phun đều 2 mặt lá, định kỳ 10-15 ngày phun một lần, có thể kết hợp với tưới gốc cho hiệu quả tối ưu.

Phòng trị bệnh đốm dầu vi khuẩn trên chanh dây

Bệnh do một loài vi khuẩn có tên khoa Pseudomonas passiflorae gây ra. Do đó khi thấy triệu chứng của bệnh đốm dầu nhiều bà con thường sử dụng thuốc trị nấm nhưng hiệu quả không cao (thuốc trừ nấm không có khả năng trị bệnh này). Bệnh đốm dầu do vi khuẩn gây ra nên bà con cần lựa chọn thuốc trị vi khuẩn phun định kỳ 7 ngày/lần mới đạt hiệu quả cao.

Triệu chứng bệnh đốm dầu vi khuẩn:

Bệnh đốm dầu vi khuẩn gây hại hầu hết các bộ phận của cây chanh dây từ thân, lá và trái. Mức độ nhiễm bệnh và lây lan bệnh thành dịch phụ thuộc vào chất đất, khả năng thoát nước sau mưa và kỹ thuật bón phân cho cây chanh dây, nếu bón phân cân đối đẩy đủ thì sức đề kháng của cây tăng cao, hạn chế nhiễm bệnh. Ngoài ra khả năng lây lan bệnh còn phụ thuộc nhóm côn trùng chích hút (rầy, rệp, bọ trĩ, ruồi vàng...). Với những vườn có nhiều côn trùng chích hút gây hại thì bệnh phát triển và lây lan rất mạnh, khó kiểm soát.

Triệu chứng bệnh đốm dầu trên lá: Vết bệnh trên lá xuất hiện ở thùy lá, vết bệnh loang rộng, có mầu nâu vàng hoặc nâu đen xám, bao quanh vết bệnh thường có màu vàng nhạt, thùy lá bị bệnh thường co lại, hơi nhăn, lá nhiễm bệnh thường giòn dễ nát gẫy. Bệnh nặng lá có thể bị rụng.

riệu chứng bệnh đốm dầu trên thân dây: trên thân còn non dấu hiệu đầu tiên của sự xâm nhiễm là những vết lõm màu xanh đen, mọng nước. Sau sẽ phát triển thành màu nâu sáng, có viền rõ ràng với phần không bị bệnh. Trên thân gỗ già, triệu chứng ban đầu là những đốm nhỏ hình tròn có màu xanh đen, hơi lõm xuống, sau đó lan rộng ra và có màu nâu tối, những vết bệnh này bao quanh chồi non và có thể gây chết cây nếu bị bệnh nặng (không có biện pháp trị bệnh kịp thời).

Triệu chứng bệnh đốm dầu trên trái: Trên trái bệnh thường phát sinh lúc trái đang phát triển và bệnh biểu hiện rõ triệu chứng khi trái phát triển đạt đến kích thước ổn định.

Triệu chứng bệnh đốm dầu vi khuẩn chanh leo

Lúc đầu khi bệnh mới phát sinh triệu chứng rõ nhất là trái mất màu xanh bóng tự nhiên, đa số trái bị bệnh xuất hiện các vết loang từ phía đuôi trái lên phần cuống trái, vết loang thường phát triển rất rộng và bao phủ dần dần từ dưới lên trên, nhìn tổng thể giống như trái bị luộc chín do đó các vết bệnh loang trên trái thường có màu xanh tối và sũng nước. Những trái chanh dây bị nhiễm bệnh (lúc mới nhiễm bệnh) thường có màu xanh tối sũng nước hoặc màu đen nám, vài ngày sau bệnh phát triển vỏ trái thường chuyển sang màu hơi vàng - nâu nhạt(giống như bị cháy nám do nắng) gần giống màu bã trầu cho nên một số nơi bà con còn gọi là bệnh bã trầu (gọi theo triệu chứng bệnh, chứ không có nấm hay vi khuẩn bã trầu). Khi bệnh phát triển mạnh trái bị thối, đôi khi lõm vào trong, bệnh nặng khiến cho trái rụng hàng loạt. Nếu không có biện pháp trị bệnh kịp thời thì tỷ lệ nhiễm bệnh rất cao có thể lên tới 40-70%. Trong điều kiện mùa mưa bệnh phát triển mạnh mẽ, khó kiểm soát, nhất là những vườn kém thoát nước, thoát nước chậm.

Cách phòng trị bệnh đốm dầu vi khuẩn trên chanh dây vào mùa mưa:

Phòng bệnh: Dùng 500ml nano bạc đồng plus kết hợp 500-700ml nano đồng oxyclorua pha với 200 lít nước phun đều dạng sương mù toàn bộ thân lá, quả. Định kỳ 7-10 ngày/lần.

Trị bệnh: Thời kỳ bị bệnh, Dùng 800ml nano bạc đồng plus kết hợp 800ml nano đồng oxyclorua pha với 150-200 lít nước phun đều dạng sương mù toàn bộ thân lá, quả. Định kỳ 5 ngày/lần. Phun 2-3 lần liên tiếp.

Phòng trị bệnh đốm nâu trên cây chanh dây

Bệnh đốm nâu do nấm Alternaria passiflorae gây ra.

Đặc điểm phát sinh, phát triển bệnh và triệu chứng gây hại:

Bệnh đốm nâu gây hại trên tất cả các bộ phận của cây như: thân, lá và quả.

Triệu chứng bệnh đốm nâu trên lá: xuất hiện các vết đốm to nhỏ khác nhau kích thước từ 0,4-1,2cm. Vết đốm trên lá có viền nâu vàng nhạt, hình tròn, ở giữa vết bệnh thường bị khô lại và có màu sáng . Các vết bệnh thường nằm dọc theo gân chính của lá, đôi khi các vết bệnh phát triển mạnh và có thể liên kết với nhau làm cho lá bị khô cháy nhưng vẫn nhìn rõ các vết đốm lá (ở trung tâm vết bệnh bị khô sáng trắng).

Triệu chứng bệnh đốm nâu trên thân:  Trên thân, vết bệnh có hình thon dài với màu nâu đen, kích thước vết bệnh trên thân thường lớn hơn trên lá (2-3cm), vết bệnh thường xuất hiện gần nách lá có thể làm chết dây leo do gây tắc nghẽn mạch dẫn. Khi bệnh phát triển mạnh, vết bệnh bao quanh thân cây gây ra hiện tượng chồi non sẽ bị héo, quả teo lại và rụng sớm.

Triệu chứng bệnh đốm nâu trên quả: Lúc đầu khi bệnh mới khởi phát vết bệnh rất nhỏ chỉ tương đương như mũi kim. Khi bệnh phát triển mạnh, vết bệnh lớn dần, lõm xuống và lan rộng thành những vòng tròn lớn có  màu nâu đỏ nhạt. Dần dần phần vỏ quả xung quanh vết bệnh bị nhăn nheo và quả bị rụng.

TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH

Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:

ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99

Email: nanobacsuper@gmail.com