phamcongkhai1249@gmail.comPhần 1: Kỹ thuật chăm sóc mắc ca thời kỳ sau thu hoạch
Sau khi thu hoạch, triển khai các biện pháp kỹ thuật sau đây:
+ Cắt tỉa tạo tán thông thoáng, loại bỏ cành vô hiệu, cành phá tán, cành sâu bệnh, phần thừa còn lại của các cuống chùm quả.
+ Kiểm tra rà soát bệnh xì mủ cây, sâu đục thân, mối gốc qua đó có giải pháp xử lý kịp thời, kết hợp các biện pháp phòng trị sâu bệnh tổng hợp.
+ Làm cỏ, bón phân phục hồi cây sau thu hoạch: Làm sạch cỏ xung quanh gốc, kết hợp phá váng bề mặt đồng thời tạo rãnh sâu 15-20cm, rộng 30-40cm trước khi bón phân. Chú ý độ sâu rộng của rãnh, vị trí rãnh phải phù hợp với sức sinh trưởng và độ rộng đường kính tán cây, không nên làm rãnh quá gần hoặc quá xa gốc (ảnh hưởng đến sinh trưởng bộ rễ, hiệu quả của phân bón). Quá trình làm rãnh hạn chế tối đa tổn thương cơ giới rễ.
Làm cỏ, bón phân cho mắc ca sau thu hoạch
Phân bón cho mắc ca sau thu hoạch như sau (áp dụng cho cây 4-10 năm):
+ Phân hữu cơ ủ hoai mục (phân trâu bò, phân gà ủ với nấm đối kháng): 25 – 60kg/cây(tuỳ tuổi cây và sản lượng quả vụ trước). Tốt nhất nên sử dụng phân hữu cơ chuyên dùng cho mắc ca, đảm bảo các tiêu chuẩn như: hàm lượng hữu cơ tổng số 35-40%, độ ẩm 28-30%, trung vi lượng dễ hấp thu(Ca, Mg, Si, Zn, Mo, Mn), đặc biệt có chứa Silic dễ tiêu (0,5-1%).
+ Phân NPK 16-16-16 + TE: 0,3 – 1,2kg (tùy tuổi cây). Phân NPK có tác dụng phục hồi cây sau thu hoạch, đồng thời bổ sung dinh dưỡng nuôi các cành mẹ thành thục, chuẩn bị cho thời kỳ phân hóa mầm hoa (tháng 12 đến tháng 1 năm sau).
+ Bón vôi: dùng máy đo để xác định pH đất, nếu pH < 5,5, nên bón mỗi cây 0,5-1,5kg vôi bột CaO, bón trộn đều với đất tầng mặt 20cm. Ngoài ra định kỳ cứ 2 vụ bổ sung thêm Humic, Fulvic cho cây vào thời kỳ bón phân sau thu hoạch (thúc bộ rễ phát triển khỏe mạnh, trẻ hóa bộ rễ, hạn chế thoái hóa rễ).
Lưu ý khi bón phân: Hỗn hợp phân hữu cơ, vô cơ, vôi bột cần được trộn đều với đất trước khi bón, đảm bảo phân bón được trộn và rải đều trên vùng rễ hữu hiệu của cây (tăng hiệu quả phân bón). Nếu sử dụng phân lân Super P2O5 nên bón cách xa vôi bột (tránh hiện tượng kết tủa lân).
Bảng 1: Định lượng phân bón cho mắc ca kinh doanh (Đợt 1)
Chi chú: Bón đợt 1 vào thời điểm ngay sau khi thu hoạch
Sau khi bón phân xong, cần duy trì các biện pháp phòng trị sâu bệnh tổng hợp cho cây mắc ca, không để cây bị sâu bệnh trước khi bước vào giai đoạn phân hoá mầm hoa.
Bón phân cho mắc ca đợt 2: Vào tháng 12, tiếp tục triển khai bón phân đợt 2. Mỗi cây bón 150-500g phân NPK 16-16-16 + TE (tùy tuổi cây), kết hợp bón thêm 0,5-1,5kg phân lân Super (tùy tuổi cây và thực trạng sinh trưởng cành lộc tại thời điểm bón, cũng có thể bón bổ sung lân super vào thời điểm cây bắt đầu phân hoá mầm hoa sau đó theo nước, giữ ẩm đất liên tục). Sau khi bón cần áp dụng các biện pháp siết nước, không tưới nước ngay. Vào những năm mưa kéo dài, mưa kết thúc muộn, độ ẩm đất cao, bón phân không cân đối tỷ lệ NPK và trung vi lượng có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng cành lộc. Các cành mẹ mang quả thường già hóa muộn, tơ cành do đó cần thực hiện thêm các biện pháp xử lý giúp cho cành sinh dưỡng chuyển sang sinh trưởng sinh thực(phân hoá mầm hoa). Để hoa phân hóa đều, hoa to khỏe, ngoài chế độ dinh dưỡng thì cành mẹ cần phải được ngủ nghỉ, tích lũy dinh dưỡng trong khoảng thời gian đủ dài 30-50 ngày (trước thời kỳ phân hóa mầm hoa).
Bảng 2: Định lượng phân bón cho mắc ca kinh doanh (Đợt 2)
Phần 2: Kỹ thuật chăm sóc mắc ca thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển chùm hoa
Thời kỳ này thường xuyên kiểm tra, quan sát tại các nách lá. Nếu thấy nách lá có xuất hiện phân hóa mầm hoa, mầm hoa bắt đầu nhú cần triển khai tưới nước giữ ẩm thường xuyên. Độ ẩm đất duy trì 75-85%, thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển mầm hoa không để cây thiếu nước. Thiếu nước thời kỳ này sẽ làm cho chùm hoa nhỏ ngắn, uốn cong, dị dạng, tỷ lệ thụ phấn và tỷ lệ đậu quả giảm rõ rệt. Ngoài ra lưu ý thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển mầm hoa cần kiểm soát sâu bệnh hại, côn trùng chích hút. Đảm bảo cây không bị sâu bệnh trước khi bước vào thời kỳ hoa nở rộ, đậu quả non. Khi vào quả non, mắc ca rất mẫn cảm với các nhóm thuốc BVTV hóa học trừ sâu bệnh (nên hạn chế sử dụng thời kỳ này, có thể gây ngộ độc cây, teo cuống, rụng quả non, đặc biệt là nhóm thuốc hoá học xông hơi trị côn trùng chích hút).
Cần duy trì độ ẩm liên tục, không để mắc ca thiếu nước từ thời kỳ phân hoá mầm hoa đến giai đoạn phát triển chùm hoa
Thúc đẩy phân hóa mầm hoa, hoa phát triển đồng đều, chùm hoa to khỏe (biện pháp chăm sóc bổ sung): Dùng 500ml chế phẩm Shellac Suger kết hợp 500ml nano Canxi Super pha với 350-450 lít (tối đa pha 500lít) nước phun đều tán lá, phun kỹ 2 mặt lá, phun 2 lần, cách nhau 7-10 ngày/lần. Có thể bổ sung thêm nano Silic SiO2 (tăng sức đề kháng hạt phấn, nâng cao tỷ lệ đậu quả).
Phần 3: Kỹ thuật chăm sóc mắc ca thời kỳ hoa rộ, đậu quả non
3.1 Giải pháp chống rụng hoa và quả non trên mắc ca
Tùy điều kiện khí hậu, điều kiện sinh thái từng vùng để lựa chọn phương án chăm sóc hợp lý với mục tiêu chống rụng quả non, đạt tỷ lệ đậu quả tối ưu, phù hợp với sức sinh trưởng của từng dòng, từng cây.
Thời kỳ hoa rộ, đậu quả non, tuỳ điều kiện thời tiết, chúng ta chia làm 2 trường hợp:
Trường hợp 1: Thời kỳ tắt hoa, đậu quả non gặp điều kiện thời tiết thuận lợi, không có mưa ẩm kéo dài và sương muối
Dùng 500-1200ml nano Bạc Đồng Super (tuỳ điều kiện nấm khuẩn bệnh) kết hợp 500-600ml nano Canxi Super pha 300-350 lít nước phun đều tán lá, định kỳ 7-10 ngày/lần, phun 2-3 lần cho đến khi quả phát triển ổn định.
Trường hợp 2: Thời kỳ tắt hoa, đậu quả non gặp điều kiện thời tiết bất lợi (mưa ẩm, mưa acid, tỷ lệ nhiễm nấm thán thư, nấm cuống cao)
Dùng 1000ml nano Bạc Đồng Super kết hợp 500-600ml nano canxi cacbonate cộng thêm 200-300ml Shellac Suger pha với 300-350 lít nước phun đều tán lá, phun kỹ 2 mặt lá, phun định kỳ nhiều lần (nếu mưa ẩm kéo dài), cách nhau 3-5 ngày/lần (đến khi quả non đậu ổn định).
Thời điểm có mưa phùn ẩm, mưa acid chế phẩm nano Canxi Super sẽ phát huy tác dụng kép: vừa có tác dụng chống mưa acid, vừa bổ sung Canxi-Bo và hệ nano vi lượng dễ hấp thu qua lá, giúp chống teo cuống, chống rụng quả non.
Thời kỳ đậu quả non, tắt hoa nếu gặp mưa ẩm, mưa acid kết hợp nấm bệnh tấn công sẽ làm cho mắc ca rụng quả non hàng loạt, khó kiểm soát
Cơ chế chống mưa acid, chống rụng quả non của chế phẩm nano Canxi Cacbonate trên mắc ca(N-CaCO3):
Tác hại của mưa acid đối với mắc ca:
Ảnh hưởng đến sinh trưởng phát triển của chùm hoa và chức năng hạt phấn (làm suy giảm chức năng hạt phấn, có thể gây chết hạt phấn), tỷ lệ đậu quả thấp. Thời kỳ hoa nở rộ đậu quả non nếu gặp mưa ẩm, mưa acid làm cho mắc ca rụng quả non hàng loạt, khó kiểm soát (acid trong nước mưa sẽ gây teo cuống, lỏng cuống do hình thành tầng rời, thối đen cuống, ảnh hưởng đến sinh trưởng phát triển quả non và bề mặt vỏ quả non).
Vậy acid (H+) được hình thành theo cơ chế nào ?
Trong nước mưa thường có hàm lượng H+ nhất định (nồng độ H+ quyết định độ pH, pH càng thấp tính acid càng cao). Khi pH < 5,6 được gọi là mưa acid. Trên thực tế mưa acid được hình thành theo 2 cơ chế:
+ Một là: nồng độ ion H+ có sẵn trong nước mưa. Lượng ion H+ được hình thành từ các acid HNO3, H2SO4 (các acid này được hình thành từ các khí SO2, SO2 trong tự nhiên).
+ Hai là: Trong điều kiện không khí bão hòa hơi ẩm đều có ion H+ với nồng độ nhất định. Khi đó CO2 kết hợp với hơi nước (H2O) theo cơ chế:
(1) H2O + CO2 = H2CO3
Acid yếu H2CO3 tiếp tục phân ly: (2) H2CO3 = H+ + CO32-
Chính ion H+ gây ảnh hưởng đến tỷ lệ đậu quả non, nồng độ H+ càng cao, tỷ lệ rụng quả non càng lớn, càng khó kiểm soát.
Ngoài ra thời điểm này nếu sử dụng các chế phẩm chứa canxi-bo thông thường sẽ tạo cặn trên bề mặt lá thông qua quá trình biến đổi hóa học ngay trên bề mặt lá. Các chế phẩm canxi-bo truyền thống thường có chứa canxi dạng Ca2+. Ca2+ sẽ kết hợp với CO32- ở phản ứng (2) tạo thành chất khó tan CaCO3(nói cách khác Ca2+ bị cố định ở dạng muối CaCO3 làm cho cây không hấp thu được canxi qua lá). Chính CO32- trong nước mưa acid kết hợp với ion Ca2+ làm cho Ca bị kết tủa dạng CaCO3.
Do đó hiệu quả của việc phun chế phẩm chống rụng có chứa canxi được sản xuất theo công nghệ truyền thống không cao. Điều này thường xảy ra ở hầu hết các nhóm cây ăn quả thân gỗ khi gặp điều kiện mưa ẩm, mưa acid.
Giải pháp chống mưa acid, chống rụng quả non ứng dụng công nghệ nano:
Chế phẩm nano canxi cacbonat (N-CaCO3)bao gồm các hạt nano canxi cacbonat có kích thước hạt từ 20-25nm. Nano canxi cacbonate có hoạt tính hóa học cao nên dễ phản ứng để trung hòa axit ngay cả ở môi trường axit yếu pH = 5-6 do đó khi phun Nano canxi cacbonat qua lá có tác dụng bổ sung canxi dễ tiêu cho cây trồng, trung hòa tác hại của mưa axít, tăng cường tính bền vững của nhóm các tế bào tầng rời qua đó hạn chế hiện tượng rụng hoa và quả sinh lý...
N-CaCO3 + H+ = Ca+2 + 2CO2↑ + H2O
Như vậy qua phản ứng trên chúng ta thấy các axít vô cơ sinh ra trong không khí, trong nước mưa sẽ bị các hạt nano canxi cacbonat trung hòa (triệt tiêu tác hại của axít), qua đó giảm tối đa tác hại của mưa axít, đồng thời quá trình trên cũng giải phóng ra canxi dễ tiêu bổ sung trực tiếp qua lá cho cây(chống rụng quả). Ngoài ra trong quá trình trung hòa mưa axít còn giải phóng khí CO2 tăng tới 40% ngay tại bề mặt lá, khí CO2 là nguyên liệu cần thiết cung cấp cho cây trồng qua các tế bào khí khổng ở bề mặt lá làm tăng hiệu suất quang hợp, thúc đẩy quả non phát triển.
Cách sử dụng chế phẩm nano canxi super (chứa thành phần nano canxi cacbonata): Khi gặp điều kiện mưa ẩm, mưa acid, sử dụng ở nồng độ 30-45ppm nano Canxi cacbonata phun cho cây thời kỳ hoa rộ, đậu quả non (kết hợp với nano bạc đồng super đạt hiệu quả chống rụng tối ưu).
3.2 Phòng trị sâu bệnh tổng hợp trên mắc ca giai đoạn kinh doanh
Phòng trừ sâu hại và côn trùng chích hút: Phòng trị kiến, sâu đục cuống, sâu đục quả, côn trùng chích hút (nhện, rệp sáp, rệp muội, rầy, bọ trĩ,...).
Phòng trị bệnh hại: Nấm thán thư, nấm mốc, nấm cuống, bệnh đốm đen quả. Đối với nấm khuẩn gây bệnh hại hoa và quả non nên sử dụng chế phẩm nano bạc đồng super kết hợp nano đồng oxyclorua theo tỷ lệ 3/1: Dùng 70-80ml nano bạc đồng super kết hợp 20-30ml nano đồng oxyclorua pha 15-20 lít nước phun đều tán lá, phun 1-2 lần, cách nhau 7-10 ngày/lần. Nano bạc đồng, nano đồng oxyclorua có tác dụng diệt nấm khuẩn hại hoa và quả non, không gây độc hại đối với hoa quả non mắc ca, chống kháng thuốc tốt, thân thiện với môi trường, không tiêu diệt ong mật và các nhóm thiên địch có ích.
Ghi chú: Cần phải đảm bảo cây mắc ca sạch sâu bệnh trước khi bước vào thời kỳ hoa rộ, đậu quả non.
Ưu điểm vượt trội của công nghệ nano ứng dụng trên mắc ca kinh doanh(thời kỳ ra hoa đậu quả non):
Một trong những nguyên nhân gây rụng hoa, quả non đó là sự tấn công của nấm khuẩn gây bệnh. Nấm khuẩn tấn công trực tiếp vào cấu trúc hoa, cuống hoa và bề mặt vỏ quả non. Chỉ sau một thời gian ngắn khiến cuống bị thối, teo và rụng hoàn toàn, hơn nữa cấu trúc hoa và cuống hoa của mắc ca rất mảnh và yếu. Do đó việc sử dụng thuốc hóa học độc hại phun thời kỳ này tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc và làm cho hoa quả non rụng hàng loạt khó kiểm soát.
Nano Bạc Đồng Super, nano Đồng Oxyclorua là dòng chế phẩm được sản xuất theo công nghệ nano tiên tiến. Với cấu trúc hạt nano dạng hợp kim của Ag/Cu, có kích thước hạt nano siêu nhỏ bé (3-5nm), giúp chúng tiêu diệt nhanh, mạnh, triệt để, phổ rộng. Đặc biệt các hạt nano bạc đồng hợp kim không độc hại đối với người, động vật máu nóng, thân thiện với môi trường, khi sử dụng không gây ngộ độc cho hoa, quả non mắc ca, đảm bảo mục tiêu: phòng trị bệnh do nấm khuẩn gây hại hoa-quả non mắc ca, đảm bảo không có tác dụng phụ, không gây ngộ độc cây, an toàn khi sử dụng. Tùy mức độ nhiễm bệnh, nguyên nhân gây bệnh để có phương án sử dụng nồng độ liều lượng phù hợp với từng thời kỳ, giai đoạn phát triển của cây mắc ca. Ngoài ra nano bạc đồng, nano đồng oxyclorua không kháng thuốc nên có thể sử dụng định kỳ, thường xuyên nhiều vụ mà không cần thay thế thuốc khác.
Phần 4: Kỹ thuật bón phân cho mắc ca thời kỳ nuôi quả, phát triển quả
Giai đoạn quả non ổn định, cần duy trì độ ẩm đất vừa phải, không để cây thiếu nước hoặc thừa nước. Lưu ý chủ động quản lý phòng trừ sâu bệnh tổng hợp trên mắc ca (sâu đục quả, sâu róm, rệp sáp rệp muội, bọ xít muỗi chích hút quả non gây đốm đen quả làm giảm chất lượng quả). Kết hợp bón phân cân đối nuôi dưỡng quả tùy theo giai đoạn sinh trưởng phát triển của quả. Để đạt năng suất, chất lượng quả cao, mắc ca cần được bón phân cân đối, đầy đủ và phù hợp với từng giai đoạn phát triển quả. Do đó, quá trình bón phân cho mắc ca cần tuân thủ theo nguyên tắc sau:
+ Giai đoạn 1: Giai đoạn quả non
Giai đoạn quả non không nên bón phân giàu đạm, có thể gây mất cân đối sinh trưởng dẫn đến rụng quả, nứt quả, đồng thời thu hút sâu bệnh hại.
Khi quả ổn định mới bón phân nuôi dưỡng quả giai đoạn 2
+ Giai đoạn 2: Giai đoạn phát triển quả (giữa chu kỳ nuôi quả)
Giai đoạn phát triển quả nên tăng hàm lượng đạm nhưng phải cân đối với tỷ lệ kali và lân kết hợp trung vi lượng giúp quả tăng sinh khối, phát triển quả ổn định, tối ưu năng suất. Giai đoạn này rất quan trọng, nó có vai trò quyết định đến năng suất, chất lượng quả mắc ca sau thu hoạch. Ngoài việc bón phân khoáng đa lượng NPK, cần chú ý bổ sung các nguyên tố trung vi lượng (phát huy tối đa hiệu quả phân bón, giúp cây hấp thu dinh dưỡng cân đối).
+ Giai đoạn 3: Giai đoạn quả già chín (trước thu hoạch 20-25 ngày)
Giai đoạn quả bước vào thời kỳ già chín cần nâng cao hàm lượng kali, giúp cây tăng cường quang hợp và vận chuyển các chất đồng hóa tích lũy về quả làm cho mắc ca đẫy hạt hơn, tỷ lệ thu hồi nhân cao hơn.
Bảng 3: Phân bón cho mắc ca giai đoạn nuôi quả, phát triển quả
3.2 Phòng trị sâu bệnh tổng hợp trên mắc ca giai đoạn kinh doanh
Phòng trừ sâu hại và côn trùng chích hút: Phòng trị kiến, sâu đục cuống, sâu đục quả, côn trùng chích hút (nhện, rệp sáp, rệp muội, rầy, bọ trĩ,...).
Phòng trị bệnh hại: Nấm thán thư, nấm mốc, nấm cuống, bệnh đốm đen quả. Đối với nấm khuẩn gây bệnh hại hoa và quả non nên sử dụng chế phẩm nano bạc đồng super kết hợp nano đồng oxyclorua theo tỷ lệ 3/1: Dùng 70-80ml nano bạc đồng super kết hợp 20-30ml nano đồng oxyclorua pha 15-20 lít nước phun đều tán lá, phun 1-2 lần, cách nhau 7-10 ngày/lần. Nano bạc đồng, nano đồng oxyclorua có tác dụng diệt nấm khuẩn hại hoa và quả non, không gây độc hại đối với hoa quả non mắc ca, chống kháng thuốc tốt, thân thiện với môi trường, không tiêu diệt ong mật và các nhóm thiên địch có ích.
Ghi chú: Cần phải đảm bảo cây mắc ca sạch sâu bệnh trước khi bước vào thời kỳ hoa rộ, đậu quả non.
Một vài mô hình ứng dụng công nghệ nano trên mắc ca:
TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH
Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:
ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99
Email: nanobacsuper@gmail.com
