Nguyên nhân gây rụng hoa và quả non trên cây mắc ca:

Nguyên nhân thứ nhất: Do quá trình thụ phấn và thụ tinh không hoàn thiện, tỷ lệ thụ tinh thấp, điều kiện khí hậu thời tiết bất lợi

Thời kỳ hoa rộ, hạt phấn chín và rơi trên đầu nhuỵ cái(thụ phấn), sau đó quá trình thụ tinh hoàn thiện thì quả non mới hình thành. Tuy nhiên thời kỳ thụ phấn, thụ tinh nếu gặp điều kiện bất lợi (gió quá lớn, mưa ẩm hoặc nắng khô, độ ẩm quá thấp kết hợp nấm bệnh) làm cản trở quá trình thụ phấn – thụ tinh nên quả non không hình thành làm cho hoa khô teo nhanh, rụng hoa hàng loạt trước khi hình thành quả non(tỷ lệ đậu rất thấp).

Điều kiện thời tiết bất lợi (mưa ẩm, nóng khô, nấm bệnh) kết hợp dinh dưỡng kém thường làm suy giảm chức năng hạt phấn, gây cản trở quá trình thụ tinh hình thành quả non. Ở khu vực Đông Bắc, mắc ca có thể bị tác động bởi các điều kiện mưa ẩm kéo dài, mưa acid, làm bết hạt phấn, giảm tỷ lệ thụ phấn – thụ tinh (đặc biệt làm giảm giao phấn chéo, giảm tỷ lệ đậu quả). Ở các tỉnh Tây Nguyên, thời điểm hoa rộ thường bị khô hoa nhanh do điều kiện nóng khô, độ ẩm không khí thấp. Hạt phấn khi chín rơi trên đầu nhuỵ cái nếu gặp điều kiện khô nóng thường chết nhanh và hầu như không xảy ra quá trình thụ tinh hình thành quả non.

Thối khô hoa, hoa teo nhanh (Tây Nguyên) - Thối nhũn hoa, rụng hoa quả non (Tây Bắc)

Thời kỳ thụ phấn, hạt phấn rơi trên nhuỵ cái, tiếp xúc với nhuỵ cái. Để hạt phấn nảy mầm và quá trình thụ tinh thành công (tạo quả non) thì giai đoạn này cần đó độ ẩm vừa phải (bao gồm cả độ ẩm đất và không khí). Tuy nhiên, ở giai đoạn này nếu gặp điều kiện nóng khô, thiếu ẩm thì hầu hết hạt phấn bị suy giảm sức sống, giảm tỷ lệ thụ tinh đậu quả non. Khi hoa mắc ca không được thụ phấn, thụ tinh thường sẽ rụng hàng loạt (hoa khô teo nhanh).

Về cơ bản nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, nấm bệnh đều ảnh hưởng đến tỷ lệ đậu quả non trên cây mắc ca. Đặc biệt sự chênh lệch giữa nhiệt độ ngày/đêm 8-11^oC đều ảnh hưởng đến tỷ lệ đậu quả trên mắc ca(qua theo dõi từ 2017-2021). Sự chênh lệch độ ẩm và nhiệt độ diễn ra đột ngột và thay đổi thường xuyên có thể gây sốc nhiệt, sốc ẩm làm cho các cơ chế sinh lý của cây mắc ca đáp ứng không kịp thời dẫn đến rụng quả non ở giai đoạn 1 và 2. Ngoài ra ở các vùng khí hậu nóng ẩm, thời kỳ ra hoa rộ, đậu quả non thường có các đợt mưa acid ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ thụ phấn, đậu quả trên mắc ca. Mắc ca ra hoa quá muộn hoặc quá sớm đều có nguy cơ gặp điều kiện bất lợi về thời tiết (giai đoạn hoa rộ - xả nhị - đậu quả non). Do đó nhà vườn cần chăm sóc mắc ca với chế độ dinh dưỡng, nước tưới hợp lý, mắc cá có thời gian ngủ nghỉ đủ dài trước khi phân hoá mầm hoa (Mắc ca tại các tỉnh Tây Bắc thường phân hoá mầm hoa vào khoảng tháng 12 – tháng 1 DL).

Mưa acid làm suy giảm chức năng hạt phấn, tỷ lệ đậu quả giảm rõ rệt, ức chế sinh trưởng quả non, thúc đẩy hình thành tầng rời cuống làm tăng tỷ lệ rụng hoa – quả non. Ở điều kiện độ ẩm không khí cao, hơi nước thường kết hợp với khí CO₂ tạo ra acid yếu(H₂CO₃). Kết hợp với lượng acid tự do trong nước(H⁺) mưa gây ảnh hưởng trực tiếp đến hạt phấn, tỷ lệ đậu quả giảm(suy giảm chức năng hạt phấn, giảm tỷ lệ thụ phấn, thụ tinh).

H₂O + CO₂ = H₂CO₃

H₂CO₃ = CO₃^2-   +   2H⁺

Nguyên nhân thứ hai: Do sâu bệnh hại

Thời kỳ hoa rộ, hình thành quả non mắc ca bị sâu bệnh thường dẫn đến rụng quả non. Đặc biệt là nhóm bệnh thán thư, bệnh khô cháy hoa do nấm phytophthora sp. (gây thối chỉ nhị, hỏng bầu nhụy, chết hạt phấn, giảm tỷ lệ thụ phấn), bệnh nấm cuống (làm teo cuống và thối cuống quả). Ngoài nấm bệnh thì sâu và côn trùng chích hút cũng gây hại trực tiếp cấu trúc hoa gây rụng hoa và quả non hàng loạt (kiến, rệp sáp, rệp muội, bọ trĩ, bọ xít muỗi, sâu đục quả non...).

Nguyên nhân thứ ba: Cơ cấu giống chưa phù hợp, do hạt phấn chín không đồng thời giữa các dòng trồng xen (thời điểm hoa nở có sự chênh lệch về thời gian)

Thực tế cho thấy tỷ lệ đậu quả ở mắc ca trồng xen kẽ giữa các dòng(QN1, OC, 8XX, A38, 741) là cao hơn so với mắc ca trồng đơn dòng. Lý do cơ bản là do giữa chúng có giao phấn chéo (quả non sinh trưởng ổn định, tỷ lệ đậu quả cao). Tuy nhiên nếu bố trí các dòng mắc ca trồng xen kẽ nhau không phù hợp về thời gian ra hoa sẽ làm triệt tiêu giao phấn chéo, giảm tỷ lệ đậu quả. Ở mắc ca nhị đực thường chín sớm trước nhị cái, thời gian nở hoa và thụ phấn diễn ra nhanh đặc biệt trong điều kiện ánh sáng mạnh, nhiệt độ cao, thiếu ẩm. Vì vậy trên thực tế có rất nhiều vườn mắc ca quả non chưa kịp hình thành nhưng chùm hoa đã khô và teo rất nhanh.

Nguyên nhân thứ tư: Vấn đề về dinh dưỡng và phân bón cho mắc ca

Do thiếu dinh dưỡng trung, vi lượng và mất cân bằng dinh dưỡng các yếu tố đa lượng và vi lượng, nhu cầu dinh dưỡng chưa phù hợp qua từng thời kỳ phát triển của cây.

Thừa hoặc thiếu dinh dưỡng đa, trung vi lượng ảnh hưởng đến chất lượng hoa, làm giảm tỷ lệ đậu quả, dinh dưỡng không đủ để duy trì sức sinh trưởng của cây dẫn đến tình trạng rụng quả non. Thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển mầm hoa, hoa rộ, đậu quả non nếu cây mắc ca được cung cấp đầy đủ, cân đối dinh dưỡng đa trung vi lượng, hàm lượng hữu cơ trong đất cao sẽ giúp cây chống rụng tốt, quả lớn đều, nâng cao năng suất chất lượng quả.

Tuy nhiên rất nhiều vườn mắc ca cho biết, thời kỳ ra hoa đậu quả non nhà vườn chăm sóc rất cẩn thận từ phân NPK, phân hữu cơ, bổ sung khoáng trung vi lượng qua lá (Ca, Bo, Mg, Cu, Zn) mà tỷ lệ đậu quả vẫn không được cải thiện.

Hầu hết các giống mắc ca thường chịu hạn tốt, bộ lá có cấu trúc 2 mặt khác nhau, lỗ khí khổng và thủy khổng phân bố không đồng đều ở cả 2 mặt, lá có lớp cutin bảo vệ khá dày, sức căng bề mặt lớn do đó các dạng phân bón lá dạng Chelate thông thường khi phun qua lá sẽ không đạt hiệu quả tối ưu(hấp thu kém). Vì vậy để đạt hiệu quả hấp thu qua lá cao, nên sử dụng các dòng chế phẩm dinh dưỡng cho cây mắc ca ở dạng nano dễ hấp thu qua lá. Các hạt nano có kích thước siêu nhỏ bé, có thể bám trên các kẽ lá, hấp thu nhanh qua khí khổng và thủy khổng, hiệu suất hấp thu dinh dưỡng cao hơn, tốc độ hấp thu cũng lớn hơn so với các dạng phân bón lá được sản xuất theo công nghệ truyền thống. Dinh dưỡng kém và không hiệu quả kết hợp với điều kiện khí hậu bất lợi (sốc nhiệt – chênh lệch nhiệt độ ngày/đêm, nấm bệnh) làm cho mắc ca rụng quả non ở giai đoạn 1 và 2, giai đoạn dưỡng quả rụng rải rác đến gần cuối vụ.

Nguyên nhân thứ năm: Do tán cây phát triển kém thông thoáng, không cân đối

Tán cây mắc ca um tùm, quá dày cành, chỉ số diện tích lá tối ưu (LAI) thấp, lưu thông khí kém, làm tăng nguy cơ nhiễm nấm bệnh, giảm hiệu suất quang hợp gây rụng hoa và quả non. Do đó cần có biện pháp cắt tỉa hợp lý từ giai đoạn nuôi cây kiến thiết, hàng năm sau thu hoạch cắt tỉa tán thông thoáng, loại bỏ cành phá tán, giữ cành lợi tán.

Nguyên nhân thứ 6: Chế độ nước tưới chưa phù hợp, bộ rễ cây mắc ca chưa phát triển hoàn thiện (chưa đủ khoẻ - cây còn tơ)

Giai đoạn cây bắt đầu phân hoá mầm hoa nhà vườn cần bổ sung nước tưới định kỳ, thường xuyên, không để cây thiếu nước. Nước rất cần cho mắc ca giai đoạn phát triển mầm hoa, chùm hoa. Thiếu nước hoa nhỏ yếu, dị dạng uốn móc, giảm sức năng sinh lý hạt phấn, thời gian xả nhị, thụ phấn ngắn, quả non phát triển không đều, thúc đẩy hình thành tầng rời cuống, làm giảm các hocmon sinh trưởng nội sinh trong cây, gây stress cây. Thời kỳ phát triển mầm hoa, chùm hoa cần duy trì độ ẩm đất 68-80%. Giai đoạn hoa xả nhị, thụ phấn vẫn cần duy trì độ ẩm đất nhưng thấp hơn thời kỳ trước đó (70-75%). Thời kỳ hoa rộ, đậu quả non nếu thiếu nước hoặc thừa nước đều gây rụng quả non giai đoạn 1 – 2.

Cây tơ, bộ rễ chưa đủ khoẻ có thể khó giữ quả ở giai đoạn quả non(tắt hoa)

Ngoài ra hiện tượng rụng quả non, rụng quả sinh lý hàng loạt ngoài những nguyên nhân cơ bản trên, qua theo dõi thực tế chúng tôi thấy rằng những cây nhỏ tuổi(dưới 5-7năm tuổi), sinh lý, sinh trưởng chưa ổn định, bộ rễ phát triển chưa đủ khoẻ - mạnh, cây không đủ sức nuôi dưỡng quả, thiếu hụt dinh dưỡng cục bộ là nguyên nhân gây rụng hoa và quả non. Những cây mắc ca trên 8-10 năm tuổi, nếu được chăm sóc đúng quy trình sẽ cho sản lượng và chất lượng quả cao, tăng trưởng ổn định qua các năm.

Nguyên nhân thứ 7: Do các biện pháp chăm sóc thúc cây mắc ca ra hoa chưa phù hợp. Mục tiêu cơ bản của các biện pháp chăm sóc nhằm giúp cây mắc ca phân hoá mầm hoa đồng đều và tập trung đúng thời điểm(không ra hoa quá sớm hoặc quá muộn), đồng thời chuỗi hoa phát triển to khoẻ, nâng cao sức sống hạt phấn qua đó tăng tỷ lệ đậu quả. Để đạt được các mục tiêu trên nhà vườn cần chăm sóc sao cho các cành mẹ mang hoa đạt trạng thái thành thục(đủ già), hạn chế đọt non và cành tơ. Các cành mẹ mang hoa cần phải được ngủ nghỉ ít nhất 40-50 ngày trước khi phân hoá mầm hoa. Hầu hết các nhà vườn thường áp dụng các biện pháp truyền thống (giống như nhãn, vải, cây có múi, bơ, sầu riêng,..) dùng Kali và Lân cao để ép cây ra hoa. Tuy nhiên việc lạm dụng Lân và Kali cao, dùng quá liều lượng làm cho cây mắc ca Stress kéo dài, tổn thương lớp biểu bì của phiến lá, hoa có thể ra nhưng nhỏ, yếu, bị uốn móc, sức sống hạt phấn yếu làm giảm tỷ lệ thụ phấn. Hơn nữa việc lạm dụng Lân và Kali cao (đặc biệt là Lân) làm ức chế/cản trở hấp thu Ca, B, Mg, Zn  qua đó tạo ra sự mất cân đối dinh dưỡng ở giai đoạn hoa rộ - đậu quả non làm cho hoa suy yếu và khô rụng nhanh, khó đậu quả, gây nên hiện tượng rụng quả non hàng loạt, khó kiểm soát.

Trước thực trạng trên, trung tâm nghiên cứu và phát triển nông nghiệp công nghệ cao Nanotech đã nghiên cứu giải pháp giúp cây mắc ca phân hoá mầm hoa đều, tập trung mà không ảnh hưởng đến sức sinh trưởng của cây, không stress cây, hoa ra đều, chùm hoa to khoẻ thông qua việc phun chế phẩm Shellac Suger ở giai đoạn ủ mầm hoa – phân hoá mầm hoa.

Ưu điểm vượt trội của chế phẩm Shellac Suger đối với cây mắc ca:

+ Giúp cành mẹ thành thục nhanh, duy trì tỷ lệ C/N trên cành mẹ ở mức phù hợp, hạn chế phát triển đọt non. Không gây ức chế sinh trưởng đột ngột, các mô lá của cây không bị ảnh hưởng tổn thương sinh lý.

+ Bổ sung nano trung vi lượng dễ hấp thu (do lá mắc ca có lớp biểu bì dày, các dạng phân bón truyền thống khó hấp thu. Dạng nano có kích thước nhỏ nên dễ dàng hấp thu nhanh qua khí khổng của lá tạo nên hiệu quả toàn diện).

+ Giúp hoa ra đều, chùm hoa to khoẻ, tăng cường chức năng hạt phấn, nâng cao tỷ lệ đậu quả rõ rệt so với đối chứng.

Phun Shellac Suger 2-4 lần để thúc mắc ca phân hoá mầm hoa đồng loạt

Quy trình giúp cây mắc ca phân hoá hoa đều, tập trung (kích mắc ca ra hoa chủ động):

Thứ nhất: Dinh dưỡng cân đối, đầy đủ (Bón phân cân đối đa trung vi lượng từ giai đoạn sau thu hoạch).

Thứ hai: Áp dụng các biện pháp xiết nước, giảm độ ẩm đất từ từ ở giai đoạn cây ủ mầm hoa (đưa cây vào trạng thái ngủ nghỉ). Độ ẩm đất giai đoạn ủ mầm hoa, trước phân hoá mầm hoa duy trì 45-60%.

Thứ ba: Phun chế phẩm Shellac Suger định kỳ, kiểm soát tốt tỷ lệ cành ra đọt non, hạn chế phát triển đọt non giai đoạn tiền phân hoá mầm hoa và sau khi phân hoá mầm hoa, thúc cây mắc ca ra hoa đồng đều, chùm hoa to khoẻ. Lưu ý nhà vườn không nên lạm dụng Lân và Kali cao để ép cây mắc ca ra hoa, không áp dụng các biện pháp xử lý rễ, gây tổn thương cơ giới bộ rễ (mắc ca khác với cây có múi, nhãn vải,..).

Chuỗi hoa to khoẻ, tăng cường chức năng hạt phấn, nâng cao tỷ lệ đậu quả khi sử dụng nano Canxi Super, Shellac Suger theo quy trình hướng dẫn

Cách sử dụng chế phẩm Shellac Suger thúc cây mắc ca ra hoa, hạn chế đọt non: Dùng 500ml chế phẩm Shellac Suger pha 180-250 lít nước phun kỹ và ướt đẫm thân lá, 2 mặt lá, phun 2-4 lần liên tiếp, cách nhau 7-10 ngày/lần. Lưu ý sau khi phun 15-24 giờ, nếu gặp mưa phải phun bổ sung vào thời điểm gần nhất. Số lần phun chế phẩm Shellac Suger phụ thuộc vào sức sinh trưởng của cây, tuổi cây, các biện pháp chăm sóc dinh dưỡng và độ ẩm đất,..

Sau khi cây mắc ca phân hoá mầm hoa (nhú mầm hoa), nhà vườn chuyển sang phun chế phẩm nano Canxi Super.

Công dụng cơ bản chế phẩm nano Canxi Super đối với cây mắc ca: Bổ sung nano Canxi - Bo và dinh dưỡng Trung Vi lượng dễ hấp thu cho cây, tăng cường quá trình trao đổi chất, nâng cao tỷ lệ đậu quả. Hạn chế hiện tượng phát triển dị dạng lộc non, cấu trúc hoa và quả non, giúp quả phát triển đồng đều. Nano canxi có kích thước siêu nhỏ nên được hấp thụ nhanh, đạt hiệu quả hấp thu cao, bổ sung trực tiếp và kịp thời canxi dễ tiêu qua lá, ngăn chặn quá trình hình thành “tầng rời cuống, chống teo cuống” qua đó chống rụng hoa và quả non. Ngoài ra nano canxi làm tăng cường tính liên kết giữa các tế bào, giúp vỏ quả bền vững, chống nứt quả, hạn chế lốp cây, xé cành. Ngoài ra chế phẩm Nano Canxi Super chứa thành phần Nano Canxi Cacbonat(N-CaCO₃) có tác dụng trung hòa mưa axít, hạn chế tác hại của sương muối gây hại lộc non, hoa và quả non, nâng cao chất lượng quả, cho mã quả bóng đẹp hơn.

Cơ chế chống rụng quả non, chống mưa acid trên cây mắc ca:

Thời kỳ hoa rộ, đậu quả non nếu gặp mưa ẩm sẽ làm hạt phấn bị bết dính, ảnh hưởng đến tỷ lệ thụ phấn (tỷ lệ thụ phấn chéo rất thấp). Ngoài ra trên thực tế, khi bao phấn trên hoa mắc ca mở, hạt phấn tung ra môi trường nếu gặp điều kiện ẩm độ cao sẽ làm cho hạt phấn chết rất nhanh (thời gian sống chỉ 4-8 tiếng), đặc biệt trong điều kiện độ ẩm cao sẽ thu hút nấm thán thư, nấm mốc gây thối hoa, làm mất chức năng sinh lý của hạt phấn. Tất cả các điều kiện trên làm cho tỷ lệ đậu quả của mắc ca giảm sút nghiêm trọng hoặc cho dù có qua được giai đoạn thụ phấn thụ tinh hình thành quả non thì ở giai đoạn phát triển quả non tỷ lệ rụng quả cũng khá cao.

Một vấn đề quan trọng hơn nữa đó là mưa acid. Trong nước mưa ít nhiều tồn tại ion H⁺, nồng độ H⁺ phụ thuộc vào từng khu vực địa lý. Ngoài ra ngay cả ở điều kiện bình thường, độ ẩm không khí cao thì acid yếu H₂CO₃ cũng được hình thành theo cơ chế:

H₂O + CO₂ = H₂CO₃

H₂CO₃ = CO₃^2-   +   2H⁺

Theo cơ chế trên thì khi có mưa ẩm, hoặc độ ẩm không khí bão hòa thì lượng acid H₂CO₃ sẽ được hình thành theo cơ chế tự nhiên. Do đó ở những vùng thường xuyên có mưa ẩm giai đoạn mắc ca ra hoa đậu quả người ra thường khuyến cáo không nên trồng mắc ca.

Các tác động tiêu cực của mưa acid (ion H⁺):

+ Làm giảm chức năng sinh lý hạt phấn và nhụy cái, sức sống hạt phấn yếu, giảm tỷ lệ thụ phấn.

+ Làm giảm lượng Canxi, thúc đẩy tầng rời cuống hình thành (gây rụng quả non).

+ Ức chế sinh trưởng quả non, làm cho quả non chậm lớn.

+ Gây teo cuống, thắt cuống, đen thối cuống.

Giải pháp hạn chế các tác hại tiêu cực của mưa acid ứng dụng công nghệ nano:

Nano canxi cacbonate (N-CaCO₃) có tác dụng trung hòa mưa axít và giải phóng Canxi dễ tiêu bổ sung cho cây qua lá. Khi ở kích thước nano mét (nm) các hạt nano canxi cacbonat (N-CaCO₃) bám vào kẽ lá và phân hủy trong môi trường khí CO₂ tự nhiên đồng thời giải phóng khí CO₂ tăng đến 40% tại bề mặt lá:

Nano-CaCO₃ + H₂CO₃ = Ca⁺² + 2CO₂↑ + H₂O

Như vậy qua mô tả trên chúng ta thấy rằng các axít vô cơ sinh ra trong nước mưa hoặc trong không khí ở độ ẩm cao sẽ bị các hạt nano canxi cacbonat trung hòa, qua đó giảm tối đa tác hại của mưa axít. Đồng thời quá trình trên cũng giải phóng liên tục canxi dễ tiêu bổ sung trực tiếp qua lá cho cây (chống rụng quả). Ngoài ra trong quá trình trung hòa mưa axít còn giải phóng khí CO₂ tăng tới 40% ngay tại bề mặt lá, khí CO₂ là nguyên liệu cần thiết cung cấp cho cây trồng qua các tế bào khí khổng ở bề mặt lá làm tăng hiệu suất quang hợp, thúc đẩy quả non phát triển.

Ngoài ra ở thời kỳ hoa nở rộ - xả nhị - thụ phấn mắc ca thường bị khô teo hoa rất nhanh. Hiện tượng này do nhiều nguyên nhân: thiếu ẩm, thiếu và mất cân đối dinh dưỡng trung vi lượng làm cho sức sống hạt phấn suy giảm nhanh dẫn đến teo khô hoa nhanh, tỷ lệ thụ phấn giảm. Một vấn đề nữa là nấm khuẩn gây bệnh hại hoa và quả non làm cho quả non rụng hàng loạt, khó kiểm soát. Trong khi đó phần lớn các thuốc trị nấm bệnh hoá học gây ngộ độc cho mắc ca từ giai đoạn hoa rộ, quả non. Việc quản lý sâu bệnh yếu kém, để vườn cây mắc ca bị nấm bệnh giai đoạn quả non sẽ khiến cho cây khó giữ quả ở giai đoạn này.

Nano Bạc Đồng Super là dòng chế phẩm sạch, không gây ngộ độc, có thể phun ở giai đoạn hoa rộ, quả non. Sử dụng kết hợp nano Bạc Đồng Super, nano Canxi Super, Shellac Suger giúp cây mắc ra ra hoa đều, tăng tỷ lệ đậu quả, kiểm soát nấm bệnh chủ động, chống mưa acid, chống rụng quả non toàn diện, hiệu quả kinh tế cao.

Cách sử dụng nano canxi cacbonate, nano bạc đồng super chống nấm bệnh, trung hòa mưa acid, chống rụng quả non: Dùng 500ml nano canxi super kết hợp 500ml nano bạc đồng super pha 300-350 lít nước phun đều tán lá, 2 mặt lá, chùm quả. Phun định kỳ 7-10 ngày/lần (phun 2-3 lần cho đến khi quả phát triển ổn định).

TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH

Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:

ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99

Email: nanobacsuper@gmail.com