Phần 1: Kỹ thuật chăm sóc cam canh thời kỳ sau thu hoạch

Cam canh thường thu hoạch vào trung tuần tháng 11 kéo dài đến giữa tháng 12 âm lịch. Nhà vườn nên chủ động xác định thời điểm thu hoạch, không nên thu hoạch quá muộn. Việc thu hoạch muộn sẽ làm cho cây không có đủ thời gian ngủ nghỉ, ảnh hưởng đến khả năng phân hóa mầm hoa của cây(vụ sau). Do đó thời điểm thu hoạch tối ưu của cam canh vào khoảng tháng 11 đến trước ngày 05/12 âm lịch là tốt nhất. Thời gian ngủ nghỉ của cây cam canh ít nhất phải đạt 30-45 ngày. Sau khi kết thúc ngủ nghỉ cây bắt đầu phân hóa mầm hoa (nếu thu hoạch muộn, cây sẽ phân hóa mầm hoa muộn, khó giữ quả non).

Thu hoạch xong, nhà vườn cần nhanh chóng cắt tỉa, làm sạch cỏ dại và tiến hành làm rễ, xử lý cơ giới bộ rễ. Hiện có nhiều cách xử lý bộ rễ. Một số vùng trồng cam như Hưng Yên, Bắc Giang xử lý rễ đau theo kiểu định hình bầu xung quanh tán. Tại Hòa Bình do địa hình hơi dốc nên xử lý cuốc xới rộng hơn, không làm rễ quá đau, chỉ làm đứt rễ tương đối ở một số vị trí. Tuy nhiên cho dù xử lý cách nào cũng phải phù hợp với từng vườn và sức sinh trưởng của cây. Cần lưu ý rằng với những năm mưa kéo dài, nóng ẩm, rét muộn, cây khỏe, tiềm ẩn nguy cơ bật lộc đông (mặc dù đã làm rễ), nhà vườn nên chủ động khoanh mịn (tiện mịn) một lần các cành cấp 1 để hãm lộc đông chủ động (khi khoanh nên để lại 15-20% số cành phía dưới, không khoanh tiện hết 100% số cành tránh gây sốc cây). Tuy nhiên nếu thời tiết rét sớm, rét sâu, cây vào ngủ nghị tự nhiên thì không cần sử dụng biện pháp khoanh vỏ. Vấn đề hãm lộc đông, đưa cây vào ngủ nghỉ cần phải được theo dõi và kiểm soát chủ động, dựa vào sức cây và điều kiện thời tiết để có giải pháp phù hợp với từng vườn, từng khu vực địa lý.

Sau khi xử lý rễ xong cần phun ngay các chế phẩm diệt nấm và khuẩn, chống xâm nhiễm vào rễ. Trên thị trường hiện có rất nhiều thuốc trừ nấm khuẩn hóa học. Tuy nhiên nên hạn chế sử dụng bởi các nhóm thuốc hóa học này thường gây độc hại cây, ô nhiễm môi trường đất, chai đất nếu sử dụng thường xuyên lâu dài. Sau khi làm rễ xong, nhà vườn nên dùng 500ml nano bạc đồng super kết hợp 500-800ml nano đồng oxyclorua pha với bình 150-200 lít nước phun trực tiếp vào rễ. Các hạt nano trong chế phẩm có kích thước siêu nhỏ sẽ bám lên rễ và tiêu diệt hầu hết nấm khuẩn gây bệnh, đồng thời các vết thương hở cũng nhanh liền sẹo. Ưu điểm của chế phẩm nano bạc đồng, nano đồng oxyclorua là không độc hại, không tồn dư, không làm chai đất, thân thiện với môi trường, khi sử dụng không cần bảo hộ lao động. Sau khi kết thúc thời gian ngủ nghỉ tiến hành bón phân cho cây.

Sau khi xử lý bộ rễ, nhà vườn có thể dùng 500ml chế phẩm Shellac Suger pha 200-300 lít nước phun đều thân lá (ép lộc, giữ lộc ngủ nghỉ, già hóa bằng cách điều chỉnh tỷ lệ C/N đầu cành, chống phát lộc đông).

Phần 2: Bón phân cho cam canh sau khi xử lý bộ rễ

Sau khi xử lý rễ xong, nhà vườn phơi 10-15 ngày sau đó tiến hành bón phân. Lượng phân bón lót như sau:

+ Đậu tương nghiền nhỏ, không cần ngâm: 1-1,5kg/cây (tùy tuổi cây, sức cây)

+ Phân Super lân P2O₅(đơn): 1,3 – 1,8kg/cây (tùy tuổi cây)

+ Tro bếp: mỗi cây nửa bao đến 1 bao

+ Phân hữu cơ hoai mục: 20-30kg/cây, lượng nhiều hay ít tùy tuổi cây, sản lượng quả vụ trước (phân hữu cơ cần được ủ hoai mục trước khi bón).

+ Phân khoáng NPK - TE (công thức phân bón 13-13-13-TE hoặc 15-15-15-TE): Mỗi cây 200-400g (tùy sức cây, sản lượng quả vụ trước).

+ Cám hỗn hợp chăn nuôi: 0,5-1kg/cây (thức ăn chăn nuôi)

Hỗn hợp phân hữu cơ hoai mục, lân đơn, đậu tương nghiền, tro bếp cần được trộn đều với đất trước khi bón lấp vào gốc (bón xong không tưới nước ngay).

Trong điều kiện thời tiết thuận lợi cam đường canh sẽ phân hóa mầm hoa vào khoảng cuối tháng 12 đến tháng 1 âm lịch năm sau (nếu thu muộn, rét kéo dài, rét đậm có thể hoa phân hóa hoa muộn hơn 20-25 ngày). Từ thời điểm phân hóa mầm hoa (nhú lộc hoa) đến khi hoa bắt đầu nở kéo dài 20-30 ngày (tùy điều kiện thời tiết). Từ khi chớm nở hoa đến nở rộ hoàn toàn, hình thành quả non kéo dài 15-18 ngày (tùy điều kiện thời tiết từng vùng, từng năm, những năm có nhiệt độ cao thời gian sẽ rút ngắn).

Song song với việc bón phân cho cam canh, nhà vườn thực hiện đồng thời các biện pháp phun rửa vườn, phòng trị sâu bệnh, làm sạch kết tủa cặn trên lá (tạo điều kiện thuận lợi cho hấp thu dinh dưỡng qua lá), phục hồi cây,...

Giải pháp ủ mầm hoa cho cam canh ứng dụng công nghệ nano: Ủ mầm hoa là biện pháp đưa cây vào trạng thái ngủ nghỉ tích lũy dinh dưỡng, chuẩn bị bước vào giai đoạn phân hóa mầm hoa. Muốn hoa to, hạt phấn khỏe, tỷ lệ đậu quả cao nhà vườn nên cho cây ngủ nghỉ ít nhất 30-45 ngày, không để lộc đông phát triển sau thu hoạch. Để các cành lộc vào trạng thái ngủ nghỉ, nhà vườn nên thực hiện đồng thời 2 biện pháp:

+ Sau thu hoạch 7-12 ngày tiến hành khoanh mịn 1 lần (đối với các cây có sức sinh trưởng khỏe, nguy cơ bật lộc).

+ Dùng chế phẩm Shellac Suger giúp cây ủ mầm hoa chủ động: Dùng 1 chai 500ml chế phẩm Shellac suger pha với 200-250 lít nước phun đều tán lá, phun 1-2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 7 ngày (sử dụng shellac suger ủ mầm hoa không gây hại cây).

Chế phẩm Shellac Suger chống sốc cây sau khi khoanh vỏ, hạn chế rụng quả non, điều hòa sinh trưởng cây

Phần 3: Kỹ thuật chăm sóc cam canh thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển mầm hoa thành thục (trước khi hoa nở)

3.1 Chế độ nước tưới và dinh dưỡng bổ sung nuôi mầm hoa

Khi cam canh có dấu hiệu bắt đầu phân hóa mầm hoa (dạng mắt cua, trứng ếch), nhà vườn cần khẩn trương tưới nước, duy trì độ ẩm đất thường xuyên, không để cây thiếu nước (độ ẩm duy trì 80-90%). Ở thời kỳ hoa nở rộ, hình thành quả non độ ẩm đất nên điều chỉnh giảm dần, tuy nhiên không để cây khô hạn thiếu nước (độ ẩm đất duy trì 68 – 80%).

Thời kỳ phát triển lộc hoa cần duy trì độ ẩm liên tục, tưới định kỳ, không để đất khô, cây thiếu ẩm. Thời kỳ này nếu thiếu ẩm hoa phân hóa không đều, hoa nhỏ, tỷ lệ đậu kém, tỷ lệ hoa dị hình cao. Nước giai đoạn này rất quan trọng, nước tham gia vào quá trình khoáng hóa dinh dưỡng trong đất, thủy phân các chất dinh dưỡng nuôi cây, nước có vai trò quan trọng trong quá trình vận chuyển dưỡng chất nuôi hoa và lộc hoa. Thời kỳ phân hóa và phát triển mầm hoa nếu cây đủ nước, dinh dưỡng cân đối, quản lý sâu bệnh tốt hoa phát triển đồng đều và tập trung. Ngoài ra thời kỳ phát triển mầm hoa nhà vườn nên bổ sung thêm lân đơn super P₂O₅ theo phương pháp bón vãi xung quanh, lượng bón từ 500-800g/gốc kết hợp tưới nước duy trì độ ẩm đất thường xuyên.

3.2 Phòng trị sâu bệnh tổng hợp

Diệt nấm khuẩn gây bệnh, phòng bệnh chủ động ứng dụng công nghệ nano: Dùng 500ml nano bạc đồng super kết hợp 500ml nano đồng oxyclorua pha với 250-300 lít nước phun đều toàn bộ thân lá, phun kép 2 lần, mỗi lần cách nhau 7 ngày. Kết hợp phòng trị nhện đỏ, sâu vẽ bùa và côn trùng chích hút (dùng các hoạt chất Emamectin benzoate, Cypermethrin, imidacloprid, pyridaben, Clothianidin, thiamethoxam).

3.3 Nuôi dưỡng mầm hoa, phát triển mầm lộc hoa thành thục, hoa to khỏe, tăng cường chức năng hạt phấn

Khi cây cam canh bắt đầu phân hóa mầm hoa, nhà vườn tiến hành phun theo công thức sau (nuôi dưỡng mầm hoa, phát triển mầm hoa): Dùng 500ml chế phẩm nano Canxi Super kết hợp 500ml nano Shellac suger + 500ml nano Silic SiO₂ Colloidal pha với 300-400 lít nước phun đều tán lá, phun kỹ ướt đẫm 2 mặt lá, phun liên tiếp 2-3 đợt, mỗi đợt cách nhau 7 ngày.

Phần 4: Chăm sóc cam canh thời kỳ hoa rộ, đậu quả non (biện pháp chống rụng quả non cho cam canh)

Yêu cầu kỹ thuật của thời kỳ ra hoa đậu quả non là phải giữ quả, chống rụng quả sinh lý, hạn chế tối đa tác hại của mưa acid. Đặc điểm sinh trưởng của cam canh thời kỳ quả non là nếu lộc phát triển mạnh thì cây sẽ tập trung dinh dưỡng nuôi lộc đồng thời đẩy quả. Do vậy mục tiêu của thời kỳ hoa rộ đến đậu quả non là phải kìm hãm sinh trưởng sinh dưỡng, thúc đẩy sinh trưởng sinh thực, giữ quả non. Các công việc cần làm thời điểm này là:

+ Duy trì ẩm độ thích hợp (không thừa ẩm, không thiếu ẩm, ẩm độ phù hợp thời kỳ hoa rộ - quả non vào khoảng 75-80%(tối đa 85%), không nên để độ ẩm đất bão hòa trong thời gian dài.

+ Hạn chế phun thuốc BVTV hóa học độc hại nếu không cần thiết. Trường hợp có nhện gây hại nên chọn thuốc đặc trị an toàn, không gây ngộ độc cây (nên chủ động phòng trừ từ trước đó).

+ Nhanh chóng xác định thời điểm khoanh vỏ hãm lộc, giữ quả non: Tùy điều kiện thời tiết, tùy sức sinh trưởng của cây để xác định thời điểm khoanh vỏ. Theo kinh nghiệm của tôi khi hoa rụng hết cánh, vừa hình thành quả non, quả vào xanh ổn định, đồng thời lộc hoa phát triển đến giai đoạn bánh tẻ là đủ điều kiện khoanh vỏ, tiện vỏ. Nếu khoanh vỏ hãm lộc quá muộn sẽ không giữ được quả non, quả non sẽ rụng hàng loạt. Tuy nhiên cũng không nên khoanh sớm, khi mà lộc hoa vẫn còn non.

4.1 Kỹ thuật khoanh vỏ (tiện vỏ cây) cho cam canh

Cơ sở khoa học của biện pháp khoanh vỏ

Khoanh vỏ (tiện vỏ) là biện pháp cắt đứt hoặc hạn chế dinh dưỡng và nước nuôi cây từ gốc qua hệ thống rễ lên các bộ phận trên mặt đất, hạn chế bật lộc mầm cành dinh dưỡng ở một thời điểm nào đó (ức chế, điều tiết sinh trưởng sinh dưỡng ngắn hạn), hạn chế rụng quả non. Với cơ chế này thì biện pháp khoanh vỏ có vai trò làm đứt mạch libe (vỏ cây), qua đó “cắt đứt tạm thời trong ngắn hạn” đường hướng vận chuyển dinh dưỡng từ bộ rễ lên các bộ phận trên mặt đất. Với cây ăn quả thân gỗ nói chung, có 2 con đường vận chuyển dinh dưỡng đó là nhựa nguyên và nhựa luyện. Các chất dinh dưỡng được bộ rễ hấp thu thông qua hoạt động hô hấp tạo ra năng lượng ATP giúp đẩy dinh dưỡng từ dưới đất lên trên thông qua mạch libe (vỏ cây - nhựa nguyên). Ngược lại các chất đồng hóa từ quá trình quang hợp được vận chuyển từ trên xuống nuôi dưỡng các bộ phận dưới mặt đất (hệ rễ) thông qua mạch dẫn xylem. Khi tác động khoanh vỏ cây sát tới gỗ có nghĩa là làm gián đoạn và hạn chế khả năng vận chuyển nước và dinh dưỡng từ dưới bộ rễ lên các bộ phận trên mặt đất (trong khoảng thời gian ngắn tùy theo cách tiện), qua đó kìm hãm sinh trưởng sinh dưỡng của cây. Với cam canh có 2 biện pháp khoanh vỏ (tiện cây):

Biện pháp khoanh mịn(tiện mịn): khoanh mịn là biện pháp dùng dao chuyên dụng khoanh một vòng tròn khép kín 360^o quanh cành hoặc thân cây tạo ra một đường kẻ chỉ duy nhất, với độ sâu vết khoanh vừa chạm mạch gỗ, không bóc vỏ hay lột vỏ. Vết khoanh mịn thường phục hồi dần sau 5-7 ngày (tùy điều kiện thời tiết khí hậu, sức cây). Khi lớp vỏ (mạch libe) liền sẹo và phục hồi cây sinh trưởng bình thường, nếu sức cây quá mạnh, cam canh vẫn có thể đẩy quả non. Đây chính là lý do nhà vườn cần phải khoanh tiện lần 2. Đối với cam canh, phương pháp khoanh mịn thường được áp dụng vào 2 thời điểm: thời điểm sau thu hoạch khi cành mẹ đã đạt được độ già hóa chuẩn bị bước vào ngủ nghỉ và thời điểm sau khi cây cam canh đậu quả non ổn định, cánh hoa rụng hết, lộc hoa vào bánh tẻ (thường vào đầu tháng 2 âm lịch, tùy từng vùng trồng, điều kiện thời tiết từng năm).

Khoanh min cho cam canh sau khi hoa rụng cánh, tắt hoa

Biện pháp khoanh bóc (tiện đau): khoanh bóc là biện pháp sử dụng dao chuyên dụng khoanh một đường vòng tròn quanh thân cành của cây với độ rộng từ 2-3 mm, độ sâu vết khoanh vừa chạm mạch gỗ, đường khoanh đi đến đâu 1 lớp vỏ sẽ được bóc ra đến đó. Bản chất của khoanh bóc là một lớp vỏ cây được bóc ra với độ rộng phù hợp (tùy sức cây, tùy theo loại cây ăn quả, thời điểm khoanh mà độ rộng lớp vỏ được bóc ra có kích thước khác nhau). Khác với khoanh mịn, khoanh bóc tạo ra một lớp vỏ được tách ra, khoanh mịn chỉ làm đứt mạch dẫn tại điểm tiện. Khoanh bóc có tác dụng kìm hãm sinh trưởng sinh dưỡng mạnh hơn so với khoanh mịn. Khoanh bóc được áp dụng trên nhiều loại cây ăn quả, có thể khoanh kín, khoanh hở, hay khoanh xoắn ốc.

Khoanh min cho cam canh sau khi hoa rụng hoàn toàn, cây vào quả non  ổn định

Thời điểm nào tiến hành khoanh vỏ cho cam canh ?

Đối với cam canh ở thời kỳ đậu quả non, việc khoanh vỏ có thể tiến hành từ 2-3 lần, tùy sức sinh trưởng của cây, tùy điều kiện thời tiết từng năm. Số lần tiện vỏ cây phụ thuộc vào kỹ thuật chăm sóc, sức cây, điều tiết dinh dưỡng và điều kiện thời tiết. Nếu dinh dưỡng cân đối, điều kiện thời tiết thuận lợi số lần tiện vỏ cây sẽ ít hơn, thậm chí có những cây chỉ cần dùng chế phẩm Shellac suger phun lá điều tiết tỷ lệ C/N kết hợp với tiện bóc 1 lần, cây vẫn có thể đậu quả, giữ quả và phát triển quả tốt.

Tùy điều kiện từng vùng, chất đất, cách chăm sóc, sức sinh trưởng của cây, tỷ lệ đậu quả mà nhà vườn có thể chọn phương pháp tiện mịn hay tiện bóc, hoặc tiện hỗn hợp(cả tiện mịn và tiện bóc). Nhà vườn cần lưu ý, diễn tiến giai đoạn ra hoa rộ đến đậu quả non ở cam canh diễn ra rất nhanh đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng ẩm (El Nino). Do đó ngay sau khi kết thúc hoa rộ, hoa rụng cánh hoàn toàn, quả non hình thành sau 5-7 ngày, lộc vào bánh tẻ cần phải tiến hành khoanh vỏ, nếu xử lý chậm rất khó giữ quả, quả non đẩy hàng loạt. Việc xác định thời điểm và lựa chọn phương pháp tiện vỏ cây trên cam canh rất quan trọng. Tiện vỏ cây nhằm mục đích ức chế quá trình sinh dưỡng, giúp cây điều hòa sinh trưởng sinh thực, tập trung dinh dưỡng nuôi quả non. Tuy nhiên quá trình tiện cần đảm bảo cây không quá sốc đột ngột (tress), nếu tiện quá đau, không phù hợp quả non vẫn rụng, chất lượng quả rất thấp.

Ghi chú: khoanh vỏ là biện pháp điều hòa sinh trưởng trong ngắn hạn, cần sử dụng biện pháp này hợp lý, không lạm dụng, nếu khoanh tiện quá đau sẽ ảnh hưởng đến sức cây, ảnh hưởng đến khả năng nuôi quả ở giai đoạn sau, chất lượng quả thấp, cây kém bền. Nên kết hợp khoanh vỏ cây với biện pháp dùng chế phẩm Shellac Suger với mục đích tiều tiết sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực. Chế phẩm Shellac suger điều tiết tỷ lệ C/N, hãm lộc, giữ quả non, bổ sung vi lượng tức thời, cấp tốc, giữ cuống tốt và bộ lá xanh dày tự nhiên: Dùng 500ml chế phẩm pha với 200-300 lít nước phun sương mù qua 2 mặt lá. Phun 2 lần, mỗi lần cách nhau 7 ngày. Chế phẩm Shellac Suger có tác dụng điều hòa sinh trưởng sinh thực, giúp cây nuôi quả non, cân đối tỷ lệ C/N, không gây ảnh hưởng tiêu cực đến sinh trưởng của quả non. Shellac suger sử dụng hiệu quả ở các thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển mầm hoa, ra hoa đậu quả, nuôi dưỡng quả (quả phát triển cân đối, mã quả lên đẹp, hạn chế khô quả). Nên sử dụng kết hợp nano canxi super và shellac suger phun cho cây ăn quả có múi thời kỳ ra hoa đậu quả non (chống rụng, chống mưa acid).

Qua nghiên cứu, theo dõi đánh giá chúng tôi đưa ra giải pháp khoanh vỏ cây mang tính tham khảo như sau:

Xác định thời điểm khoanh vỏ: Thời điểm khoanh vỏ thích hợp là thời điểm hoa rụng cánh hoàn toàn, quả non ổn định, quả có màu xanh nõn chuối và lộc hoa bắt buộc phải vào bánh. Nên chủ động khoanh vỏ sớm, không để quá muộn (khó giữ quả non, thường sau khi rụng cánh 5-7 ngày, lộc bánh tẻ có thể tiến hành khoanh vỏ).

Có 2 giải pháp khoanh vỏ như sau:

Giải pháp 1: khoanh 2-3 lần (2 mịn 1 bóc)

Khoanh mịn lần 1: Sau khi hoa rụng cánh 5-8 ngày, lộc vào bánh tẻ, nhà vườn tiến hành khoanh mịn, khoanh một đường duy nhất. Khi khoanh/tiện nên chọn các cành cấp 1(các cành phía trên), chúng tôi không khuyến cáo tiện gốc, nên để lại 1-2 cành nhỏ phía dưới gốc (tránh sốc cây đột ngột). Thông thường vết tiện này chỉ sau 5-7 ngày bắt đầu phục hồi và liền sẹo. Tiện mịn lần một cần “bắt” đúng thời điểm. Tiện mịn giai đoạn này vừa đảm bảo kìm hãm sinh trưởng sinh dưỡng, giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi quả, hạn chế lộc phát triển quá mạnh đồng thời vừa chống sốc cây. Lưu ý những cây có sức sinh trưởng mạnh, đặc biệt là cây tơ (năm đầu lấy quả) có thể chọn lọc riêng tiến hành khoanh bóc ngay ở lần 1.

Khoanh bóc lần 2: Sau khi khoanh mịn lần 1 từ 6-8 ngày, nhà vườn nên chủ động khoanh bóc lần 2. Vết khoanh bóc (lần 2) cách chỗ khoanh mịn lần 1 từ 5-10cm.

Khoanh mịn lần 3: Sau khi khoanh bóc lần 2 được 15-18 ngày, nếu thấy cần thiết nên tiến hành khoanh mịn lần 3.

Giải pháp 2: khoanh 1-2 (1 bóc + 1 mịn)

Khác với giải pháp 1, ở giải pháp 2 này thường áp dụng với cây có sức sinh trưởng khỏe, bộ lá xanh dày. Khi quả vào xanh ổn định, lộc vào bánh tẻ nhà vườn tiến hành khoanh bóc lần 1. Khoanh mịn lần 2 cách lần 1 từ 13-15 ngày.

Trên đây là kỹ thuật giữ quả non bằng phương pháp khoanh vỏ, điều hòa sinh trưởng, tập trung dinh dưỡng nuôi quả. Kỹ thuật trên mang tính chất định hướng, tuy nhiên cần dựa vào điều kiện sinh thái từng vùng, sức sinh trưởng của cây, điều kiện thời tiết để đưa ra phương pháp khoanh, số lần khoanh/tiện sao cho phù hợp.

4.2 Ứng dụng công nghệ nano chống rụng quả non, chống mưa acid, phòng trị nấm bệnh hại quả non

Thời kỳ hoa rộ, đậu quả non gặp mưa ẩm kéo dài liên tục 3-5 ngày trở lên: Dùng 500-800ml chế phẩm nano bạc đồng super kết hợp với 500ml nano Đồng oxyclorua + 500-700ml nano canxi super + 500ml Shellac Suger + 300-500ml chế phẩm nano Silic SiO2 pha với 200-300 lít nước phun kỹ thân lá, chùm hoa, chùm quả non (mưa phùn nhỏ vẫn có thể phun).

Trường hợp cam canh ra hoa rộ, đậu quả non không gặp mưa: Nhà vườn đợi cho đến khi cánh hoa rụng hoàn toàn, quả non vào xanh ổn định, lộc vào bánh tẻ tiến hành khoanh vỏ (như trên hướng dẫn) kết hợp phun bộ chế phẩm nano và GA₃(nồng độ phun 3-4ppm). Công thức phun chống rụng quả, chống sốc cây như sau, chống teo cuống quả:

Công thức 1: Dùng 500ml chế phẩm nano bạc đồng super kết hợp với 500ml nano canxi super + 500ml Shellac Suger + 300-500ml chế phẩm nano Silic SiO2 + chế phẩm GA₃ pha 300-350 lít nước phun dạng sương mù toàn bộ thân lá, đều 2 mặt lá. Sau đó cứ duy trì định kỳ 7-10 ngày phun 1 lần (lưu ý chỉ bổ sung thêm GA₃ khi cây đã vào giai đoạn ổn định quả non, sau khi kết thúc khoanh vỏ lần 1, nồng độ GA₃ sử dụng 3-4ppm).

Nano Canxi Super chống rụng quả non, chống teo cuống, trung hòa mưa acid

Công thức 2: Dùng 500ml chế phẩm nano bạc đồng super kết hợp với 500ml nano canxi super + 400ml Shellac Suger + 300-500ml chế phẩm nano Silic SiO2 pha 250 lít nước phun dạng sương mù toàn bộ thân lá, đều 2 mặt lá. Định kỳ 7 ngày/lần cho đến khi quả đậu ổn định.

Công dụng: Chống nấm khuẩn hại cuống, chống thối cuống, tiêu diệt nguồn bệnh theo cách an toàn tuyệt đối, không gây ngộ độc cây. Ức chế hình thành tầng rời cuống, chống rụng hoa quả non, chống teo cuống, trung hòa tác hại của mưa acid (nếu có mưa). Trường hợp có mưa ở thời kỳ hoa rộ, quả non nên tăng liều lượng nano canxi super và nano bạc đồng(mưa phùn vẫn có thể phun).

Vai trò của Shellac Suger trong quá trình điều hòa sinh trưởng cây ở giai đoạn đậu quả non, nuôi dưỡng quả non phát triển ổn định:

Thực tế cho thấy quá trình phát triển lộc cành sinh dưỡng, mất cân bằng sinh trưởng sinh dưỡng và sinh thực trên cam canh có liên quan đến tỷ lệ C/N ở đỉnh sinh trưởng của cành và tại lộc hoa. Qua nghiên cứu theo dõi nhiều năm, chúng tôi thấy rằng các vườn cam canh bật lộc mạnh, mất cân đối dinh dưỡng ở thời kỳ ra hoa - đậu quả non, khi kiểm tra tỷ lệ C/N thường nhỏ hơn 1 (C/N<1). Tức là tại thời điểm phát triển lộc sinh dưỡng mạnh, hàm lượng N lớn hơn hàm lượng C tại đầu cành. Các biện pháp kìm hãm sinh trưởng sinh dưỡng nhằm tác động sao cho tỷ lệ C/N luôn lớn hơn 1(C/N > 1 tương đương tỷ lệ C_ts>N_ts). Chế phẩm Shellac suger có tác dụng điều hòa sinh trưởng sinh dưỡng và sinh thực theo xu hướng cân đối tỷ lệ C/N đầu cành. Khi hàm lượng C > N cây có xu thế sinh trưởng sinh thực, ưu tiên tập trung dưỡng chất nuôi quả non, giúp quả non lớn nhanh. Ngược lại hàm lượng C_ts < N_ts cây có xu hướng sinh trưởng sinh dưỡng, đồng thời “bỏ quả”, ưu tiên dinh dưỡng nuôi lộc cành. Đối với cây có múi nói chung, thực tế cho thấy trong giai đoạn từ hoa rộ đến hình thành quả non, tỷ lệ C/N > 1 là tốt nhất, hạn chế rụng quả  sinh lý đồng loạt, giúp cây nuôi dưỡng quả non ổn định.

Sử dụng chế phẩm Shellac Suger, nano canxi super kết hợp với các chất điều hòa sinh trưởng ngoại sinh như thế nào hiệu quả nhất ?

Thời kỳ hoa rụng cánh hoàn toàn, quả non hình thành, lúc này nhà vườn cần tập trung các biện pháp nuôi dưỡng quả non, chống rụng quả sinh lý. Thời kỳ này quả non chậm lớn sẽ dẫn đến tình trạng bỏ quả, cuống quả vàng nhanh, teo cuống nhanh, các tế bào tầng rời không được nuôi dưỡng dẫn đến lỏng cuống và quả non rụng hàng loạt khó kiểm soát. Do đó nhà vườn cần có biện pháp bổ sung phun qua lá các nhóm chế phẩm sau: Dùng 500-600ml chế phẩm nano Canxi Super kết hợp 500 chế phẩm Shellac suger + chế phẩm GA₃ (phun nồng độ 4-5ppm) pha với 250-300 lít nước phun đều tán lá, phun kỹ 2 mặt lá, phun 2 lần, mỗi lần cách nhau 7 ngày.Lưu ý phòng trị sâu bệnh tổng hợp (bệnh thán thư, thối đen cuống, côn trùng chích hút,…)

Phần 5: Kỹ thuật chăm sóc cam canh thời kỳ nuôi quả, phát triển quả

Cam canh có thời kỳ phát triển quả dài nhất trong nhóm cây có múi. Khi quả đã phát triển ổn định bà con nên bón phân thúc, dưỡng nuôi quả. Thời kỳ cây phát triển quả rất cần dinh dưỡng đầy đủ và cân đối, nếu thiếu dinh dưỡng quả phát triển chậm, vỏ quả khô, phát triển không cân đối, quả trở nên cứng và chai lại, rất khó phục hồi. Đa số các trường hợp nứt nổ quả là do bón phân không cân đối và không phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây. Do đó cần tuân đủ đúng kỹ thuật bón phân qua gốc và lá.

Phân bón cho cam canh thời kỳ nuôi dưỡng quả, phát triển quả (bón phân gốc), chống nứt quả:

Khi quả phát triển ổn định, vào khoảng tháng cuối tháng 4 đến trung tuần 5 âm lịch nhà vườn cần duy trì độ ẩm đất vừa phải, không để đất quá khô hay quá ẩm, duy trì pH đất 6,0 – 7,5, kết hợp các biện pháp phòng trị sâu bệnh chủ động. Đồng thời tiến hành bón phân thúc quả, nuôi dưỡng quả phát triển cân đối, hạn chế nứt quả. Công thức bón phân cho cam canh dưỡng quả, thúc quả như sau: bón mỗi gốc 150-300g NPK + TE loại NPK 13-13-13 kết hợp 1-1,5kg lân super P₂O₅ + tro bếp, đậu tương (nếu có điều kiện) + phân Nano Silic SiO₂ qua gốc. Riêng NPK cần căn cứ vào sức cây để bón theo đúng nhu cầu cây, bón định kỳ 30-45 ngày/lần. Tháng 8-9 bón tăng hàm lượng Kali Sunfate, hạn chế sử dụng kali đỏ (KCl), chú ý không nên bón kali quá muộn hay quá sớm (bón kali sớm có thể gây khô cứng quả, gián tiếp gây nứt quả).

Ngoài ra, nhà vườn cần phun xen kẽ 2 công thức sau qua lá (bón qua lá):

Công thức 1: Dùng 400-500ml chế phẩm nano canxi super kết hợp 500ml Shellac suger và 500ml nano Đồng oxyclorua pha với 300-400 lít nước phun đều qua lá. Phun định kỳ 10-15 ngày/lần.

Công thức 2: Dùng 500ml chế phẩm nano AKH super plus kết hợp 500ml nano Bạc Đồng super và 500ml nano Silic SiO2 pha với 400 lít nước phun đều qua lá. Phun định kỳ 10-15 ngày/lần.

Ngoài ra từ tháng 5 âm lịch trở đi, nhà vườn có thể tưới gốc các chế phẩm vi sinh, nano hữu cơ (bảo vệ bộ rễ, chống thối rễ, nghẹt rễ, tăng cường hệ vi sinh vật có ích trong đất, nâng cao hiệu suất hấp thu dinh dưỡng qua rễ, hạn chế bệnh vàng lá thối rễ) è tưới gốc chế phẩm Bionanotech 2 lần, vào tháng 6-7 âm lịch.

Chống nứt quả cam canh: Từ tháng 5-8 âm lịch, dùng 500ml nano Canxi super kết hợp 500ml nano Silic SiO2 pha 200-250 lít nước phun đều tán lá, phun kỹ 2 mặt lá, 15-20 ngày/lần.

Bón phân kali: Để quả ngọt hơn, mã đẹp nên bón kali gốc. Bón kali mỗi gốc 200-300g/gốc(tùy loại), bón 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 20-30 ngày, dừng bón trước thu hoạch ít nhất 30-45 ngày.

Phần 6: Tác hại của mưa acid và giải pháp chống nứt quả, rụng quả ứng dụng nano canxi, nano Silic, nano magie, nano Kẽm, Bo (Ca, Mg, Si, B, Zn)

Nguyên nhân gây nên hiện tượng nứt quả trên cam canh:

Hiện tượng nứt quả trên cam canh là do quá trình phát triển không cân đối giữa thịt quả và vỏ quả. Nguyên nhân sâu xa là do quá trình chăm sóc, bón phân không cân đối, cộng thêm thời tiết bất lợi (mưa nhiều, mưa nắng xen kẽ, gây stress cây đột ngột, mưa acid). Ngoài ra mưa nhiều, độ ẩm đất cao kết hợp với các điều kiện bón phân gốc không cân đối, đất thiếu oxy, gây nghẹt rễ làm cho dinh dưỡng nuôi quả bị hạn chế và không cân đối dẫn đến nứt nổ quả (cả nứt ngang và dọc quả).

Các giải pháp tổng hợp chống nứt/nổ quả trên cam canh:

+ Chăm sóc cho bộ rễ phát triển khỏe mạnh, phát triển cân đối, chống nghẹt rễ, thối rễ, ngộ độc rễ (hạn chế lạm dụng phân hóa học, thuốc trừ cỏ hóa học, bón phân cân đối, đầy đủ, đúng thời kỳ, đúng nhu cầu cây, duy trì pH ổn định, tránh sốc cây).

+ Đất tơi xốp thoáng khí, giàu hữu cơ, giàu mùn.

+ Chủ động các biện pháp tiêu diệt và hạn chế nguồn nấm gây bệnh hại bộ  rễ (nấm phytophthora, fusarium,...).

+ Tưới tiêu phù hợp với từng thời kỳ, thoát nước tốt mùa mưa, không để úng ngập, có thể tưới nước nhẹ cho đất trước những đợt mưa kéo dài (tránh sốc cây).

+ Chống mưa acid (nước mưa ít nhiều có hàm lượng H⁺ gây nứt quả), mưa acid có thể làm biểu bì vỏ quả dày và cứng, mã quả kém sáng bóng.

+ Không để cây thừa hoặc thiếu dinh dưỡng, đặc biệt là giai đoạn quả đang phát triển. Nếu cây bị gián đoạn dinh dưỡng nuôi quả thường gây nứt quả cục bộ, chai quả, cứng quả.

Thời kỳ nuôi dưỡng quả, ngoài bón phân gốc định kỳ, nhà vườn nên phun qua lá các dạng nano Ca, B, Mg, Zn, Si, Co, Mo, Fe, Cu. Canxi, Bo, Magie và hệ vi lượng có vai trò rất quan trọng trong việc phòng chống rụng và nứt quả trên cam canh. Nhiều nghiên cứu cho thấy thời kỳ cây ra hoa đậu quả Canxi, Bo, Kẽm, Magie thường bị thiếu hụt do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong khi đó Canxi-Bo có vai trò rất quan trọng với cây ăn quả nói chung (đặc biệt thời kỳ ra hoa đậu quả). Canxi được xem là “chất keo xi măng” kết dính các tế bào với nhau. Canxi làm tăng tính liên kết phần tầng rời cuống quả, giúp hạn chế hiện tượng rụng quả non (cây đủ Canxi sẽ làm cho cuống quả bền vững hơn). Tuy nhiên thực tế cho thấy đa số nhà vườn đang sử dụng các dạng phân bón lá truyền thống có chứa Canxi(Ca), Magie(Mg), Kẽm(Zn) ở dạng ion - dạng muối 2⁺ như: Ca²⁺, Mg²⁺, Zn²⁺(phân bón lá truyền thống). Các dạng này thường bị kết tủa ở dạng không tan ngay trên bề mặt lá do đó cây rất khó hấp thu gây nên hiện tượng thiếu hụt dinh dưỡng cục bộ (đặc biệt là Bo và Ca, Mg, Zn, Si). 

Tại sao các dạng phân bón lá trung vi lượng truyền thống thường khó hấp thu qua lá ?

Các dạng Canxi Bo hiện nay trên thị trường được thương mại dưới dạng phân bón lá truyền thống có hỗn hợp với một số thành phần trung, vi lượng khác tuy nhiên các dạng canxi này hầu hết tồn tại dưới dạng ion (dạng muối có chứa Ca²⁺). Khi phun qua lá các ion Ca²⁺ này thường bị các acid yếu như acid H₂CO₃ làm kết tủa ở dạng không tan, khó hấp thu (dạng bất động) theo cơ chế sau: Trong không khí luôn tồn tại hơi ẩm (H₂O) và khí cacbonic (CO₂), chúng sẽ kết hợp với nhau tạo thành một acid yếu H₂CO₃. Sau đó  H₂CO₃ lại bị phân ly nhanh thành H⁺ và CO₃^2-. Chính ion CO₃^2- sẽ làm kết tủa Ca²⁺ ở dạng không tan, cây không hấp thu được (Ca bị cố định trên bề mặt lá).

H₂O + CO₂  = H₂CO₃ (axít yếu)

H₂CO₃  = 2H⁺ (axít) +  CO₃^2-

Ca²⁺ trong phân bón lá truyền thống bị ion CO₃^2- kết tủa ở dạng không tan:

CO₃^2-  + Ca²⁺ = CaCO₃ (dạng này ít tan, nên lá không hấp thu được)

Chính vì vậy, để khắc phục hiện tượng kết tủa không tan của các nguyên tố trung vi lượng, nhà vườn nên sử dụng các dạng nano trung vi lượng thay thế các sản phẩm phân bón lá truyền thống. Các hạt nano vi lượng có ưu điểm vượt trội là kích thước siêu nhỏ, dễ hấp thu qua lá (khí khổng, thủy khổng trên lá), đồng thời không chứa các gốc tự do nên rất an toàn cho cây, không ngộ độc cây ngay cả khi phun quá liều. Đặc biệt các hạt nano trung vi lượng không bị kết tủa trên bề mặt lá, chúng được hấp thu với hiệu suất cao qua lá. Do đó không gây tồn dư trên nông sản sau thu hoạch, phù hợp với sản xuất nông nghiệp an toàn, hướng tới sản xuất nông nghiệp hữu cơ bền vững.

Ngoài ra, ở thời kỳ nuôi dưỡng quả (tháng 4-8), nhà vườn cần chú ý các biện pháp chống mưa acid, giảm thiểu tối đa các tác hại của mưa acid. Mưa acid ảnh hưởng đến các đợt lộc non, làm cho cấu trúc lá mỏng hơn, lá mất hoặc giảm diệp lục tố, đỉnh chồi non bị dị dạng, gây thiếu hụt Ca, Zn, về lâu dài mưa acid sẽ làm lỏng cuống, giảm tính liên kết giữa các tế bào qua đó gây nứt quả, mã quả xấu, khó lên mã, vỏ quả chai cứng và có xu hướng dày lên.

Tác hại của mưa acid được phân tích như sau:

+ Một là vỏ quả non và cuống quả bị axít hóa bởi ion H⁺ sinh ra từ các acid làm cho quả non bị “cháy” và rụng. Ở thời kỳ sau thường bị nứt/nổ quả.

+ Hai là trong nước mưa, acid yếu H₂CO₃ được hình thành tự nhiên, và chúng sẽ phân ly ra CO₃^2-, chính CO₃^2- sẽ kết hợp với Ca²⁺ tạo ra muối CaCO₃ làm cho cây không hấp thu được canxi do đó cây bị thiếu hụt canxi cục bộ (nếu sử dụng phân bón lá có chứa canxi, vi lượng truyền thống).

Như vậy có thể tổng kết tác hại của mưa acid như sau:

Tác hại thứ nhất: Làm cháy hoa và quả non, gây rụng hoa và quả non.

Tác hại thứ hai: Làm giảm lượng canxi hòa tan gây lỏng cuống, teo cuống.

Tác hại thứ ba: Trường hợp bà con dùng các dạng phân bón lá truyền thống có chứa canxi dạng muối thì hầu như cây không hấp thu được khi phun qua lá dẫn đến tình trạng rụng quả non hàng loạt (do thiếu hụt canxi, canxi bị chuyển thành dạng khó tan, lá không hấp thu được).

Tác hại thứ tư: Làm cho các tế bào vỏ quả liên kết lỏng lẻo, tăng nguy cơ nứt quả do chịu áp lực kém từ thịt quả bên trong.

Giải pháp chống mưa acid ứng dụng hoạt chất nano canxi cacbonate (nano CaCO₃)

Nano Canxi cacbonat có vai trò trung hòa mưa axít, làm giảm hiện tượng cháy hoa - quả non do mưa axít và sương muối. Nano Canxi cacbonat có kích thước vô cùng nhỏ (kích thước 20-40nm) chúng có khả năng bám dính trên các kẽ lá, tại bề mặt lá chúng sẽ trung hòa hàm lượng axít, hạn chế tác hại của sương muối đồng thời giải phóng khí CO₂ (là nguyên liệu của quá trình quang hợp, nâng cao hiệu suất quang hợp) và giải phóng thêm Ca²⁺ qua đó cung cấp, bổ sung dinh dưỡng canxi dễ tiêu cho cây, làm tăng tính bền vững của tế bào phần tầng rời, chống rụng quả non, thúc quả non phát triển đồng đều. Cơ chế chống mưa axít của nano canxi cacbonat (N-CaCO₃ )được mô tả như sau:

Nano-CaCO₃  + H₂CO₃ (H+) = Ca²⁺ (bổ sung canxi) + 2CO₂↑ + H₂O

Qua phân tích trên, có thể nói nano canxi giúp cây tăng cường quá trình trao đổi chất, hạn chế hiện tượng phát triển dị dạng ở các lá non, đọt non, hoa và quả non. Nano canxi bổ sung trực tiếp và liên tục canxi dễ hấp thu cho cây qua đó chống rụng quả sinh lý, chống nứt quả hữu hiệu. Nano canxi cacbonat chống mưa axít, thúc quả lớn nhanh, tăng mẫu mã vỏ quả, hạn chế nứt quả ở giai đoạn cuối (cam đường canh và một số loại cây ăn quả khác). Ưu điểm vượt trội của nano canxi là kích thước hạt vô cùng nhỏ bé, dễ dàng bám trên kẽ lá, ít bị rửa trôi, dễ dàng hấp thu, bổ sung nhanh và kịp thời cho cây, hiệu suất hấp thu nano canxi qua lá nhanh hơn gấp 3-5 lần so với canxi ở dạng truyền thống. Đặc biệt hơn là nano canxi  không bị kết tủa ở dạng khó tan.

Cách sử dụng nano canxi super chống nứt, chống rụng như sau: Dùng 500ml chế phẩm nano canxi super kết hợp với 500ml chế phẩm nano Vi lượng (Zn, B, Cu, Fe, Co, Mo, Mn, Si) pha với 250-350 lít nước phun đều 2 mặt lá, định kỳ 15 ngày/lần (hoặc tối thiểu một tháng phun một lần). Hệ Nano canxi, vi lượng còn có thể sử dụng cho cây kiến thiết ở các giai đoạn lộc non, lộc bánh tẻ, phun 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 7 ngày.

TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH

Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:

ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99

Email: nanobacsuper@gmail.com