phamcongkhai1249@gmail.comPhần 1: Kỹ thuật chăm sóc mắc ca thời kỳ sau thu hoạch
Sau khi thu hoạch, triển khai các biện pháp kỹ thuật sau đây:
+ Cắt tỉa tạo tán thông thoáng, loại bỏ cành vô hiệu, cành phá tán, cành sâu bệnh, phần thừa còn lại của cuống chùm quả.
+ Kiểm tra tổng thể sâu bệnh hại đặc biệt là bệnh xì mủ thân gốc, sâu đục thân, mối gốc qua đó có giải pháp xử lý kịp thời, kết hợp các biện pháp phòng trị sâu bệnh tổng hợp.
+ Làm cỏ, bón phân phục hồi sức sinh trưởng cho cây sau thu hoạch: Làm sạch cỏ xung quanh gốc, kết hợp phá váng bề mặt, tạo rãnh phù hợp trước khi bón phân. Lưu ý phân bón cần phải trộn đều với đất trước khi lấp rãnh.
Phân bón cho mắc ca sau thu hoạch như sau:
+ Phân hữu cơ vi sinh, phân hữu cơ hoai mục: 25 – 60kg/cây (tuỳ chất lượng phân, tuổi cây và sản lượng quả vụ trước).
+ Phân NPK 15-15-15 + TE: 0,25 – 1,2kg (tùy tuổi cây, đường kính tán). Phân NPK có tác dụng phục hồi cây sau thu hoạch, đồng thời bổ sung dinh dưỡng nuôi các cành mẹ thành thục, chuẩn bị cho thời kỳ phân hóa mầm hoa.
+ Bón vôi: nếu pH < 5,5, nên bón mỗi cây 0,5-1,5kg vôi bột CaO, bón trộn đều với đất tầng mặt 10-15cm. Ngoài ra có thể tưới gốc chế phẩm nano AKH Super Plus giai đoạn sau thu hoạch (thúc bộ rễ phát triển khỏe mạnh, trẻ hóa bộ rễ, hạn chế suy kiệt rễ, chống thối nghẹt rễ).
Lưu ý khi bón phân: Hỗn hợp phân hữu cơ, vô cơ, vôi bột cần được trộn đều với đất trước khi bón, đảm bảo phân bón trộn đều với đất trên vùng rễ hữu hiệu của cây(tăng hiệu quả phân bón). Quá trình tạo rãnh bón phân hạn chế các tổn hương cơ giới bộ rễ.
Nếu sử dụng phân lân Super P2O5 nên bón cách xa vôi bột (tránh kết tủa lân). Những vùng đất có pH thấp không nên lạm dụng phân lân super (dùng phân lân nung chảy, Văn Điển).
Ghi chú: Phân lân đơn bón bổ sung nếu thấy cần thiết (vào giai đoạn trước phân hoá mầm hoa 5-10 ngày, thường tăng cường thêm Lân và Kali với nhóm cây tơ, cây năm đầu cho bói quả, tuy nhiên không lạm dụng bón thừa so với nhu cầu cây đặc biệt là lân).
(Phân bón NPK S: có thể dùng 13-13-13TE hoặc 15-15-15 TE)
Phần 2: Kỹ thuật chăm sóc mắc ca giai đoạn ủ mầm hoa, phân hoá mầm hoa, phát triển chùm hoa
Trước thời điểm phân hoá mầm hoa, có thể bón bổ sung phân bón thúc cây mắc ca phân hoá mầm hoa, nuôi dưỡng mầm hoa, giúp hoa to khoẻ, tăng cường chức năng hạt phấn. Đối với cây tơ cần có chế độ chăm sóc hợp lý, giúp các cành mẹ già hoá nhanh, tập trung, hạn chế phát triển đọt cành ở giai đoạn ra hoa, đậu quả. Cây mắc ca cho bói năm đầu thường cho sản lượng quả không ổn định, chất lượng quả không đều, tỷ lệ đậu quả và thu hồi nhân thấp, tỷ lệ rụng quả non khá cao, cây dễ mẫn cảm với các điều kiện thời tiết bất lợi, sâu bệnh hại. Cây mắc ca bói quả năm đầu cho đến năm 2 (cây 4-5 năm tuổi) thường có bộ rễ phát triển chưa đủ sâu rộng, sức chống chịu kém, cây chưa đủ thành thục, chưa đủ khoẻ nên tỷ lệ giữ quả, đậu quả thấp hơn so với cây mắc ca 7-9 năm tuổi trở nên. Do đó cần có các biện pháp chăm sóc hợp lý, giúp cây mắc ca sinh trưởng ổn định, hỗ trợ thêm các biện pháp chống rụng quả non, dinh dưỡng cân đối hợp lý giúp tăng năng suất, chất lượng quả qua từng năm.
Khi thấy cây mắc ca bắt đầu vào giai đoạn nhú mầm hoa từ các nách lá, nhà vườn áp dụng các biện pháp chăm sóc sau đây:
+ Bón phân thúc mầm hoa, nuôi dưỡng mầm hoa phát triển khoẻ mạnh, đồng đều (hoa ra tập trung, hoa to khoẻ): Bón phân hữu cơ hoai mục (nếu thời kỳ sau thu hoạch chưa kịp bón), bón NPK + TE (với lượng cân đối vừa đủ, thúc và phát triển mầm hoa, nuôi dưỡng chùm hoa tự - thời điểm này nhìn cây mà bón, bón theo nhu cầu dinh dưỡng của cây).
+ Khi cây đã nhú mầm hoa, cần duy trì tưới ẩm, không để cây thiếu nước (độ ẩm đất duy trì 65-80%). Với cây mắc ca 8-10 năm tuổi ước tính lượng nước cần tưới cho cây khoảng 80-120 lít/lần/cây. Điều kiện khô hạn, không mưa tuần tưới 1-2 lần (tối đa 3 lần, khi vào hoa rộ, đậu trái non vẫn phải giữ ẩm, nhưng điều chỉnh giảm dần so với giai đoạn phát triển chùm hoa).
Độ ẩm tối đa sau khi tưới 90%, sau đó giảm dần và ổn định duy trì 70-75%
Để mắc ca ra hoa tập trung, thuận lợi cho quá trình chăm sóc, nhà vườn cần tưới gốc chế phẩm nano khoáng Canxi – Silic – Kali (4 – 1 – 2). Chế phẩm giúp cây mắc ca phân hoá mầm hoa đều, hoa phát triển to khoẻ, tăng tỷ lệ thụ phấn và đậu quả, chống rụng quả non. Ngoài ra áp dụng phun chế phẩm Shellac Suger qua lá 1-2 lần, mỗi lần cách nhau 7-10 ngày: Dùng 500ml chế phẩm Shellac Suger pha 200-250 lít nước phun đều tán lá, 2 mặt lá (Shellac Suger giúp cây phân hoá mầm hoa đều, hoa to khoẻ, tác dụng nhanh). Ở giai đoạn trước khi hoa nở có thể phun thêm nano Canxi Super (500ml pha 250 lít nước). Một số vùng trồng mắc ca có thể áp dụng phun hỗn hợp Shellac Suger và nano Canxi Super ngay từ giai đoạn cây mới nhú mầm hoa, phát triển chùm hoa (500ml nano Canxi Super kết hợp 500ml Shellac Suger pha 350-400 lít nước phun đều tán lá, 2 mặt lá, phun 2 lần, 7-10 ngày/lần).
Phòng trị nấm khuẩn gây bệnh hại hoa mắc ca: Dùng 500ml nano Đồng Oxyclorua kết hợp 500ml nano Bạc Đồng Super pha 200-300 lít nước phun đều tán lá.
Lưu ý quan trọng: Thời kỳ cây mắc ca phân hóa mầm hoa, phát triển mầm hoa cần kiểm soát sâu bệnh hại, côn trùng chích hút. Đảm bảo cây không bị sâu bệnh trước khi bước vào thời kỳ hoa nở rộ, đậu quả non. Khi vào quả non, mắc ca rất mẫn cảm với các nhóm thuốc BVTV hóa học trừ sâu bệnh (nên hạn chế sử dụng thời kỳ này, có thể gây ngộ độc cây, teo cuống, rụng quả non, đặc biệt là nhóm thuốc hoá học xông hơi trị côn trùng chích hút).
Phần 3: Kỹ thuật chăm sóc mắc ca thời kỳ hoa rộ, đậu quả non
3.1 Giải pháp chống rụng hoa và quả non trên mắc ca
Để quả non phát triển ổn định, chống rụng quả non chủ động cần tưới gốc chế phẩm nano khoáng Canxi – Silic – Kali, tưới định kỳ 7-10 ngày, tưới ít nhất 2 đợt hoặc cho đến khi quả lớn ổn định. Giai đoạn sau tắt hoa, hình thành quả non cần lưu ý chế độ dinh dưỡng, nước tưới cho cây, phòng trừ sâu bệnh hại. Cây mắc ca thiếu và mất cân đối dinh dưỡng trung vi lượng thường bị rụng quả non nhiều, khó kiểm soát. Thời kỳ sau tắt hoa, quả non hình thành chú ý các vấn đề về dinh dưỡng: K, Si, Ca, Bo, Mg, Zn, Mn, Mo,..(phun lá kết hợp tưới gốc), đặc biệt chú ý hệ dinh dưỡng K-Ca-Si-Mg.
Tùy điều kiện khí hậu, điều kiện sinh thái từng vùng để lựa chọn phương án chăm sóc hợp lý với mục tiêu chống rụng quả non, đạt tỷ lệ đậu quả tối ưu, phù hợp với sức sinh trưởng của từng dòng, từng cây. Thời kỳ này chúng ta chia làm 2 trường hợp:
Trường hợp 1: Thời kỳ tắt hoa, đậu quả non gặp điều kiện thời tiết thuận lợi, không có mưa ẩm kéo dài và sương muối.
Dùng 500-1200ml nano Bạc Đồng Super (tuỳ điều kiện nấm khuẩn bệnh) kết hợp 500-600ml nano Canxi Super pha 300-350 lít nước phun đều tán lá, định kỳ 7-10 ngày/lần, phun 2-3 lần cho đến khi quả phát triển ổn định. Có thể bổ sung thêm Shellac Suger nếu thấy cần thiết.
Trường hợp 2: Thời kỳ tắt hoa, đậu quả non gặp điều kiện thời tiết bất lợi (mưa ẩm, mưa acid, tỷ lệ nhiễm nấm thán thư, nấm cuống cao)
Dùng 1000ml nano Bạc Đồng Super kết hợp 500-600ml nano canxi cacbonate cộng thêm 500ml Shellac Suger pha với 300-350 lít nước phun đều tán lá, phun kỹ 2 mặt lá, phun định kỳ nhiều lần (nếu mưa ẩm kéo dài), cách nhau 3-5 ngày/lần (đến khi quả non đậu ổn định).
Thời điểm có mưa phùn ẩm, mưa acid chế phẩm nano Canxi Super sẽ phát huy tác dụng kép: vừa có tác dụng chống mưa acid, vừa bổ sung Canxi-Bo và hệ nano vi lượng dễ hấp thu qua lá, giúp chống teo cuống, chống rụng quả non.
Cơ chế chống mưa acid, chống rụng quả non của chế phẩm nano Canxi Cacbonate trên mắc ca(N-CaCO3):
Tác hại của mưa acid đối với mắc ca
Ảnh hưởng đến sinh trưởng phát triển của chùm hoa và chức năng hạt phấn (làm suy giảm chức năng hạt phấn, có thể gây chết hạt phấn), tỷ lệ đậu quả thấp. Thời kỳ hoa nở rộ đậu quả non nếu gặp mưa ẩm, mưa acid làm cho mắc ca rụng quả non hàng loạt, khó kiểm soát (acid trong nước mưa sẽ gây teo cuống, lỏng cuống do hình thành tầng rời, thối đen cuống, ảnh hưởng đến sinh trưởng phát triển quả non và bề mặt vỏ quả non).
Vậy acid (H+) được hình thành theo cơ chế nào ?
Trong nước mưa thường có hàm lượng H+ nhất định (nồng độ H+ quyết định độ pH, pH càng thấp tính acid càng cao). Khi pH < 5,6 được gọi là mưa acid. Trên thực tế mưa acid được hình thành theo 2 cơ chế:
+ Một là: nồng độ ion H+ có sẵn trong nước mưa. Lượng ion H+ được hình thành từ các acid HNO3, H2SO4 (các acid này được hình thành từ các khí SO2, SO2 trong tự nhiên).
+ Hai là: Trong điều kiện không khí bão hòa hơi ẩm đều có ion H+ với nồng độ nhất định. Khi đó CO2 kết hợp với hơi nước (H2O) theo cơ chế:
(1) H2O + CO2 = H2CO3
Acid yếu H2CO3 tiếp tục phân ly: (2) H2CO3 = H+ + CO32-
Chính ion H+ gây ảnh hưởng đến tỷ lệ đậu quả non, nồng độ H+ càng cao, tỷ lệ rụng quả non càng lớn, càng khó kiểm soát.
Ngoài ra thời điểm này nếu sử dụng các chế phẩm chứa canxi-bo thông thường sẽ tạo cặn trên bề mặt lá thông qua quá trình biến đổi hóa học ngay trên bề mặt lá. Các chế phẩm canxi-bo truyền thống thường có chứa canxi dạng Ca2+. Ca2+ sẽ kết hợp với CO32- ở phản ứng (2) tạo thành chất khó tan CaCO3(nói cách khác Ca2+ bị cố định ở dạng muối CaCO3 làm cho cây không hấp thu được canxi qua lá). Chính CO32- trong nước mưa acid kết hợp với ion Ca2+ làm cho Ca bị kết tủa dạng CaCO3.
Do đó hiệu quả của việc phun chế phẩm chống rụng có chứa canxi được sản xuất theo công nghệ truyền thống không cao. Điều này thường xảy ra ở hầu hết các nhóm cây ăn quả thân gỗ khi gặp điều kiện mưa ẩm, mưa acid.
Giải pháp chống mưa acid, chống rụng quả non ứng dụng công nghệ nano:
Chế phẩm nano canxi cacbonat (N-CaCO3)bao gồm các hạt nano canxi cacbonat có kích thước hạt từ 20-25nm. Nano canxi cacbonate có hoạt tính hóa học cao nên dễ phản ứng để trung hòa axit ngay cả ở môi trường axit yếu pH = 5-6 do đó khi phun Nano canxi cacbonat qua lá có tác dụng bổ sung canxi dễ tiêu cho cây trồng, trung hòa tác hại của mưa axít, tăng cường tính bền vững của nhóm các tế bào tầng rời qua đó hạn chế hiện tượng rụng hoa và quả sinh lý...
N-CaCO3 + H+ = Ca+2 + 2CO2↑ + H2O
Như vậy qua phản ứng trên chúng ta thấy các axít vô cơ sinh ra trong không khí, trong nước mưa sẽ bị các hạt nano canxi cacbonat trung hòa (triệt tiêu tác hại của axít), qua đó giảm tối đa tác hại của mưa axít, đồng thời quá trình trên cũng giải phóng ra canxi dễ tiêu bổ sung trực tiếp qua lá cho cây(chống rụng quả). Ngoài ra trong quá trình trung hòa mưa axít còn giải phóng khí CO2 tăng tới 40% ngay tại bề mặt lá, khí CO2 là nguyên liệu cần thiết cung cấp cho cây trồng qua các tế bào khí khổng ở bề mặt lá làm tăng hiệu suất quang hợp, thúc đẩy quả non phát triển.
Cách sử dụng chế phẩm nano canxi super (chứa thành phần nano canxi cacbonata): Khi gặp điều kiện mưa ẩm, mưa acid, sử dụng ở nồng độ 30-45ppm nano Canxi cacbonata phun cho cây thời kỳ hoa rộ, đậu quả non (kết hợp với nano bạc đồng super đạt hiệu quả chống rụng tối ưu).
3.2 Phòng trị sâu bệnh tổng hợp trên mắc ca giai đoạn kinh doanh
Phòng trừ sâu hại và côn trùng chích hút: Phòng trị kiến, sâu đục cuống, sâu đục quả, côn trùng chích hút (nhện, rệp sáp, rệp muội, rầy, bọ trĩ,...).
Phòng trị bệnh hại: Nấm thán thư, nấm mốc, nấm cuống, bệnh đốm đen quả. Đối với nấm khuẩn gây bệnh hại hoa và quả non nên sử dụng chế phẩm nano bạc đồng super kết hợp nano đồng oxyclorua theo tỷ lệ 3/1: Dùng 70-80ml nano bạc đồng super kết hợp 20-30ml nano đồng oxyclorua pha 15-20 lít nước phun đều tán lá, phun 1-2 lần, cách nhau 7-10 ngày/lần. Nano bạc đồng, nano đồng oxyclorua có tác dụng diệt nấm khuẩn hại hoa và quả non, không gây độc hại đối với hoa quả non mắc ca, chống kháng thuốc tốt, thân thiện với môi trường, không tiêu diệt ong mật và các nhóm thiên địch có ích.
Phần tiếp theo: "Chăm sóc mắc ca thời kỳ nuôi quả, dưỡng quả" (ngày 08/05/2023)
TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH
Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:
ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99
Email: nanobacsuper@gmail.com
