Phần 1: Kỹ thuật chăm sóc, bón phân cho mắc ca sau thu hoạch

Mắc ca được trồng tại các tỉnh Tây Bắc, Đông Bắc thường thu hoạch vào cuối tháng 8 cho đến trung tuần tháng 9 (tùy thuộc vào giống và điều kiện chăm sóc).

Sau khi thu hoạch, cần triển khai đồng bộ các biện pháp kỹ thuật sau đây:

+ Thứ nhất: Cắt tỉa tạo tán thông thoáng, loại bỏ cành vô hiệu, cành phá tán, cành sâu bệnh, phần còn lại của các cuống quả.

+ Thứ hai: Kiểm tra rà soát bệnh xì mủ cây, nấm địa y trên thân cành, sâu đục thân, mối gốc qua đó có giải pháp xử lý kịp thời, kết hợp các biện pháp phòng trị sâu bệnh tổng hợp.

Xử lý mối: sử dụng hoạt chất Imidacloprid; Deltamethrin 30g/l kết hợp Fipronil 30g/lít.

Diệt sâu đục thân: với cành nhỏ cần cắt loại bỏ. Với đục thân hại thân chính: Dùng dây thép nhỏ luồn vào lỗ đục để diệt sâu, sau đó sử dụng thuốc có chứa các hoạt chất Rotenone, Cypermethrin hoặc thuốc Abamectin, Sherpha ở nồng độ cao rồi bơm vào vết đục lỗ của sâu đục thân. 

+ Thứ ba: Làm cỏ, bón phân phục hồi cây sau thu hoạch: Làm sạch cỏ xung quanh gốc, kết hợp phá váng bề mặt đồng thời tạo rãnh sâu 10-15cm, rộng 30-40cm trước khi bón phân. Chú ý độ sâu rộng của rãnh, vị trí rãnh phải phù hợp với sức sinh trưởng và độ rộng đường kính tán cây, không nên làm rãnh quá gần hoặc quá xa gốc (ảnh hưởng đến sinh trưởng bộ rễ, hiệu quả của phân bón). Quá trình làm rãnh hạn chế tối đa tổn thương cơ giới rễ.

Phân bón cho mắc ca sau thu hoạch như sau (áp dụng cho cây 4-11 năm):

+ Phân hữu cơ ủ hoai mục (phân trâu bò, phân gà ủ với nấm đối kháng):  25 – 50kg/cây. Nếu sử dụng phân gà Nhật dạng viên nén, hàm lượng hữu cơ 65-70%, độ ẩm 10-11% mỗi cây bón 5-15kg.

+ Phân NPK 16-16-16 + TE: 0,4 – 1,4kg (tùy tuổi cây). Phân NPK có tác dụng phục hồi cây sau thu hoạch, đồng thời bổ sung dinh dưỡng nuôi các cành mẹ thành thục, chuẩn bị cho thời kỳ phân hóa mầm hoa (tháng 12 đến tháng 1 năm sau).

+ Bón vôi: dùng máy đo để xác định pH đất, nếu pH < 5,5, nên bón mỗi cây 0,5-1,5kg vôi bột CaO, bón trộn đều với đất tầng mặt 20cm. Ngoài ra định kỳ cứ 2 vụ bổ sung thêm Humic, Fulvic cho cây vào thời kỳ bón phân sau thu hoạch (thúc bộ rễ phát triển khỏe mạnh, trẻ hóa bộ rễ, hạn chế thoái hóa rễ).

Lưu ý khi bón phân: Hỗn hợp phân hữu cơ, vô cơ, vôi bột cần được trộn đều với đất trước khi bón, đảm bảo phân bón được trộn và rải đều trên vùng rễ hữu hiệu của cây (tăng hiệu quả phân bón). Khi sử dụng vôi bột, nên bón cách xa lân super(không bón đồng thời).

Chi chú: Bón đợt 1 vào thời điểm ngay sau khi thu hoạch (tháng 9).

Bón phân cho mắc ca đợt 2: Vào tháng 12, tiếp tục triển khai bón phân đợt 2. Mỗi cây bón 200-500g phân NPK 13-13-13 + TE (tùy tuổi cây), kết hợp bón thêm 0,5-1,5kg phân lân (tùy tuổi cây và thực trạng sinh trưởng cành lộc tại thời điểm bón). Sau khi bón cần áp dụng các biện pháp siết nước, không tưới nước ngay. Vào những năm mưa kéo dài, mưa kết thúc muộn, độ ẩm đất cao, bón phân không cân đối tỷ lệ NPK và trung vi lượng có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng cành lộc. Các cành mẹ mang quả thường già hóa muộn, tơ cành do đó cần thực hiện thêm các biện pháp xử lý giúp cho cành sinh dưỡng chuyển sang sinh trưởng sinh thực. Để hoa phân hóa đều, hoa to khỏe, ngoài chế độ dinh dưỡng thì cành mẹ cần phải được ngủ nghỉ, tích lũy dinh dưỡng trong khoảng thời gian 30-40 ngày (trước thời kỳ phân hóa mầm hoa).

Ghi chú: Bón NPK đợt 2 vào khoảng cuối tháng 11 đến tháng 12, thời điểm cây mắc ca phát triển ổn định cành mẹ (thành thục/già cành). Phân lân có thể bón cùng với NPK đợt 2 hoặc trước thời điểm phân hóa mầm hoa 10-15 ngày(cũng có thể bón bổ sung lân thời điểm mắc ca bắt đầu nhú mầm hoa kết hợp theo nước liên tục).

Ngoài ra có thể chăm sóc mắc ca theo phương án sau (tùy điều kiện thời tiết từng năm, tùy sức sinh trưởng của cây):

Bón sau thu hoạch(Đợt 1 vào tháng 9 đến đầu tháng 10): duy trì và phục hồi sức sinh trưởng của cây, dưỡng cành mẹ thành thục. Bón NPK 16-16-16 + TE, mỗi cây bón từ 400-1200g (tùy tuổi cây).

Bón thúc hoa, nuôi dưỡng mầm hoa, phát triển cấu trúc hoa (bón đợt 2 vào tháng 12 đến tháng 1 năm sau) với định lượng phân bón như sau:

Lưu ý chung: trước khi bón cần tạo rãnh sâu 10-20cm, rộng 40-60cm. Hỗn hợp phân bón cần được trộn đều với đất trước khi lấp đất. Với phương án bón phân này, sau khi tạo rãnh cần bón vôi trước(nếu thấy cần thiết, pH < 5,5), sau đó để 10-15 ngày sau mới triển khai bón NPK, phân hữu cơ. Bón xong không tưới nước ngay, cần theo dõi sức sinh trưởng của cây(chỉ tưới nước và duy trì độ ẩm đất khi mắc ca có dấu hiệu phân hóa mầm hoa).

Kỹ thuật xử lý mắc ca ra hoa đồng loạt, đúng thời điểm:

Ngoài biện pháp siết nước, tạo khô hạn, stress cây trong ngắn hạn có thể sử dụng biện pháp bổ sung với mục đích thúc đẩy quá trình phân hóa mầm hoa đồng đều, tập trung: Dùng 500ml chế phẩm Shellac Suger pha 200-300 lít nước phun đều 2 mặt lá, phun 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 7-10 ngày (Shellac Suger giúp cân bằng tỷ lệ C/N đầu cành, hạn chế sinh trưởng sinh dưỡng, giúp cành già hóa nhanh, thúc đẩy quá trình phân hóa mầm hoa vào tháng 12 đến đầu tháng 1 năm sau).

Phòng trừ sâu bệnh tổng hợp giai đoạn phân hóa mầm hoa, đậu quả non

Phần 2: Kỹ thuật chăm sóc mắc ca thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển chùm hoa

Thời kỳ này thường xuyên kiểm tra, quan sát tại các nách lá. Nếu thấy nách lá có xuất hiện phân hóa mầm hoa, mầm hoa bắt đầu nhú cần triển khai tưới nước giữ ẩm thường xuyên. Độ ẩm đất duy trì 75-85%, thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển mầm hoa không để cây thiếu nước. Thiếu nước thời kỳ này sẽ làm cho chùm hoa nhỏ ngắn, uốn cong, dị dạng, tỷ lệ thụ phấn và tỷ lệ đậu quả giảm rõ rệt. Ngoài ra lưu ý thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển mầm hoa cần kiểm soát sâu bệnh hại, côn trùng chích hút. Đảm bảo cây không bị sâu bệnh trước khi bước vào thời kỳ hoa nở rộ, đậu quả non. Khi vào quả non, mắc ca rất mẫn cảm với các nhóm thuốc BVTV hóa học trừ sâu bệnh (nên hạn chế sử dụng thời kỳ này, có thể gây ngộ độc cây, teo cuống, rụng quả non).

Thời kỳ cây bắt đầu phân hóa mầm hoa cần duy trì nước tưới liên tục, giữ ẩm đất, không để cây thiếu ẩm

Thúc đẩy phân hóa mầm hoa, hoa phát triển đồng đều, chùm hoa to khỏe (biện pháp chăm sóc bổ sung): khi cây mắc ca bắt đầu nhú mầm hoa. Dùng 500ml chế phẩm Shellac Suger kết hợp 500ml nano Canxi Super pha với 300-400 lít nước phun đều tán lá, phun kỹ 2 mặt lá, phun 2 lần, cách nhau 7-10 ngày/lần. Có thể bổ sung thêm nano Silic SiO2 (tăng sức đề kháng hạt phấn, nâng cao tỷ lệ đậu quả).

Công dụng chế phẩm Shellac Suger: có tác dụng thúc đẩy quá trình phân hóa mầm hoa, giúp mầm hoa phát triển đồng đều. Chế phẩm nano Canxi Super bổ sung canxi, bo và các nguyên tố trung vi lượng dạng nano dễ hấp thu qua lá (Ca, B, Mg, Si, Zn, Mn, Cu, Fe). Chế phẩm nano canxi super giúp hoa to khỏe, nâng cao sức sống hạt phấn, tăng tỷ lệ đậu quả, chống teo cuống, hạn chế rụng quả non.

Công dụng chế phẩm nano Bạc Đồng Super: Chế phẩm nano bạc đồng super là dạng nano hợp kim của bạc và đồng tồn tại ở kích thước nano. Do có kích thước siêu nhỏ nên hạt nano hợp kim bạc đồng có tác dụng tiêu diệt nấm, vi khuẩn gây bệnh thời kỳ phân hóa mầm hoa, hoa rộ và đậu quả non. Ưu điểm vượt trội của nano bạc đồng hợp kim là:

+ Phổ diệt nấm khuẩn rộng (tiêu diệt, ức chế phát triển của nấm mốc, nấm cuống, thán thư gây hại hoa quả non mắc ca).

+ Chống kháng thuốc tốt, không có dư lượng, không độc hại với cây ngay cả thời kỳ hoa nở rộ, hình thành quả non.

+ Không cần thời gian cách ly, khi sử dụng nano bạc đồng không cần bảo hộ lao động.

+ Sử dụng liên tiếp nhiều lần, nhiều vụ mà không cần thay thế thuốc (do tính chống kháng thuốc của hạt nano bạc đồng).

Công dụng chế phẩm nano canxi super: thành phần có chứa nano canxi, bo, nano canxi cacbonate, hệ trung vi lượng (B, Ca, Mg, Zn, Mn, Cu, Fe, Mo,..). Nano canxi super thúc đẩy phân hóa mầm hoa, nuôi dưỡng hoa to khỏe, phát triển đồng đều, chống mưa acid, chống teo cuống, chống rụng hoa và quả non trong điều kiện bất lợi thời tiết (mưa ẩm kéo dài, mưa acid, nấm bệnh,...). Quá trình sử dụng nên kết hợp nano canxi super và nano bạc đồng, Shellac suger tạo nên hiệu quả toàn diện.

Chế độ nước tưới cho mắc ca thời kỳ phân hóa mầm hoa, phát triển mầm hoa

Tỷ lệ đậu quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố kỹ thuật trong quá trình chăm sóc mắc ca kinh doanh. Điều kiện cần ở đây là cây phân hóa mầm hoa đều, hoa trổ thoát, chùm hoa to khỏe, cuống lan đều, chùm hoa đủ dài, không uốn móc dị dạng. Để đạt được yêu cầu trên, chúng ta cần thực hiện đồng bộ, liên tục các giải pháp kỹ thuật sau:

Một là: Có chế độ chăm sóc hợp lý sao cho cây phát triển cân đối, khỏe mạnh trước khi bước vào giai đoạn ủ mầm hoa (không sâu bệnh, bộ rễ khỏe mạnh).

Hai là: Các đợt lộc cành cần được nuôi thành thục, tập trung theo đợt. Đợt cành thu cần nuôi tập trung và đồng đều, kết hợp thực hiện các giải pháp đưa cây vào trạng thái ngủ nghỉ ít nhất 30-45 ngày trước khi phân hóa mầm hoa (khu vực tây bắc vào tháng 11-12), hạn chế tình trạng phát sinh lộc đông đồng loạt (cho phép ở tỷ lệ dưới 15-20%).

Ba là: Chế độ phân bón cân đối, hợp lý, bón theo nhu cầu dinh dưỡng của cây, bón đúng thời điểm, đúng kỹ thuật.

Bốn là: Chế độ nước tưới hợp lý, duy trì độ ẩm đất phù hợp với từng thời kỳ phát triển của cây. Thời kỳ cây mắc ca bắt đầu nhú mầm hoa cần tưới nước ngay, thiếu nước thời điểm này làm cho mầm hoa phát triển không đều, chùm hoa ngắn, nhỏ, uốn móc, dị dạng. Nước có vai trò quan trọng trong việc hòa tan và hấp thu dinh dưỡng nuôi cây, có liên quan đến quá trình hô hấp của rễ. Do đó hàng năm cần phải bổ sung phân hữu cơ, cải tạo đất, giúp đất tơi xốp, bộ rễ phát triển khỏe mạnh.

Các chất dinh dưỡng khoáng muốn đi vào cây phải được hấp thu trên bề mặt rễ theo phương thức trao đổi ion giữa dung dịch đất và lông hút. Oxy trong đất được bộ rễ hấp thu để thực hiện phản ứng hô hấp, đồng thời thải ra khí CO₂, lúc này CO₂ kết hợp với nước trong đất tạo thành acid yếu H₂CO₃, do H₂CO₃ là acid yếu nên lập tức bị phân ly thành H⁺ và HCO₃^-.

CO₂   + H₂O -->  H₂CO₃ --> H⁺   +  HCO₃^-

Ion H⁺ chính là nguyên liệu để thực hiện phản ứng trao đổi với các cation, còn HCO₃^- trao đổi với các anion trong đất. Bản chất của quá trình hấp thu dinh dưỡng qua bộ rễ chính là sự trao đổi ion giữa bề mặt lông hút bộ rễ với dung dịch đất. Do đó để cây mắc ca phát triển cân đối, khỏe mạnh, hoa to khỏe, chức năng hạt phấn tốt cần thực hiện các biện pháp bón phân cân đối giữa phân vô cơ và hữu cơ, duy trì nước tưới hợp lý. Tuy nhiên cần lưu ý rằng thời kỳ tắt hoa, đậu quả non lượng nước tưới giảm dần so với thời điểm đầu phân hóa mầm hoa (thừa ẩm thời kỳ quả non cũng có thể gây rụng quả, do phản ứng tăng cường hình thành tầng rời cuống). Rất nhiều trường hợp chúng tôi quan sát thấy rằng các bông hoa trên chùm hoa tự rụng trước thời điểm thụ phấn, hoặc có thể thụ phấn được nhưng quá trình thụ tinh không hoàn thành do đó quả non không hình thành khiến phần lớn hoa rụng hàng loạt trước khi có quả non.

Chế độ nước tưới và dinh dưỡng phù hợp sẽ giúp cho mắc ca nâng cao tỷ lệ đậu quả (phun chế phẩm Shellac suger và nano Canxi super)

Mưa ẩm, nấm mốc, chế độ dinh dưỡng và nước tưới không phù hợp gây rụng quả non

TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH

Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:

ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99

Email: nanobacsuper@gmail.com