phamcongkhai1249@gmail.comNhãn là một cây ăn quả đặc sản có giá trị kinh tế cao. Để năng suất, chất lượng quả ổn định qua từng vụ bà con nên chăm sóc đúng kỹ thuật, phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng phát triển của cây, bón phân theo nhu cầu dinh dưỡng và chủ động phòng trừ sâu bệnh cho cây. Trong phạm vi bài viết này chúng tôi xin chia sẻ kỹ thuật chăm sóc cây nhãn sau thu hoạch, điều tiết và hãm lộc đông, hướng dẫn nhà vườn chăm sóc cây nhãn thời kỳ ra hoa đậu quả non, hạn chế tác hại của mưa acid và nấm bệnh qua đó có giải pháp chống rụng quả cho nhãn...
1.Chăm sóc cây nhãn thời kỳ sau thu hoạch (cắt tỉa và bón phân)
1.1 Cắt tỉa, sửa tán, tạo tán thông thoáng, hạ độ cao tán
Nhãn là cây ăn quả có đặc tính ra hoa ở đầu cành (khác với cây có múi có thể hoa phát triển từ nách lá). Do đó sau khi thu hoạch nhà vườn nên tiến hành cắt tỉa ngay (càng sớm càng tốt, nhất là đối với nhãn muộn). Cắt tỉa tán càng thông thoáng càng tốt, loại bỏ các cành vô hiệu, cành tăm khô, cành vượt, mỗi cành chỉ nên để từ 1-2 đọt tùy sức sinh trưởng của cành đó. Cắt tỉa là biện pháp cực kỳ quan trọng sau mỗi vụ thu hoạch, quyết định đến năng suất, chất lượng quả vụ sau.
Cắt tỉa, sửa tán sau mỗi thu hoạch cần đảm bảo mục tiêu: Tạo cho tán thông thoáng, ánh sáng có thể chiếu vào bên trong tán(tán mở), loại bỏ cành vô hiệu, hạ chiều cao tán, các vết cắt tỉa cần gọn, sắc, tránh dập đầu cành. Sau quá trình cắt tỉa nhà vườn tiến hành khâu bón phân phục hồi cây, thúc lộc thu phát triển (đây chính là cành mẹ sẽ ra hoa vào vụ xuân năm sau).
Lưu ý: Việc cắt tỉa là tạo cho cây có bộ tán thông thoáng, khỏe mạnh, trẻ hóa cành lộc mẹ, hạ thấp chiều cao tán, thúc đẩy cành thu phát triển (chính là cành mẹ ra hoa vào vụ xuân năm sau). Do đó việc làm này cần triển khai sớm ngay sau thu hoạch.
1.2 Bón phân cho cây nhãn sau thu hoạch
Sau khi kết thúc quá trình cắt tỉa bà con bón phân phục hồi sức sinh trưởng cho cây. Sau một mỗi vụ thu hoạch, nhãn thường bị đuối sức do nuôi nhiều chùm quả trên cây (cây thường bị yếu sau thu hoạch). Do đó bà con cần bón phân phục hồi sức sinh trưởng cho cây, kết hợp tưới nước duy trì độ ẩm với mục đích thúc lộc thu, hoàn thiện phát triển cành mẹ (ít nhất 2 lớp lộc, cây khỏe có thể được 3 lớp lộc trước khi cây bước vào giai đoạn ngủ nghỉ tích lũy dinh dưỡng đầu cành, chuẩn bị cho giai đoạn phân hóa mầm hoa).
Trước khi bón phân bà con cần xẻ rãnh, cuốc rễ xung quanh hình chiếu tán cây, phá váng vùng rễ, giúp đất tơi xốp, tăng cường trao đổi khí, sau đó bà con tiến hành bón phân như sau (tính trên mỗi gốc cây):
+ Phân hữu cơ hoai mục ủ với nấm đối kháng hoặc chế phẩm EM: 30-60kg/cây (tùy tuổi cây)
+ Phân Lân đơn: 1-2,5kg/cây (tùy tuổi cây, đường kính tán)
+ Bổ sung NPK tổng hợp (loại chuyên dùng, lượng bón theo hướng dẫn và theo tỷ lệ NPK ghi trên bao bì, chú ý hàm lượng đạm và lân cao hơn Kali)
+ Nếu có điều kiện nên bổ sung thêm đậu tương nghiền nhỏ.
Tất cả lượng phân trên nên trộn đều với nhau và trộn đều với đất trước khi bón lấp rãnh đã cuốc trước đó rồi tiến hành tưới nước duy trì ẩm độ phù hợp(không để đất quá khô).
Lưu ý: nếu đất chua có thể bón thêm vôi xung quanh gốc. Việc cắt tỉa, bón phân cho cây cần được triển khai sớm, tập trung, kết thúc nhanh, không bón kéo dài.
Ngoài ra bà con cần phun rửa vườn, loại bỏ nấm bệnh trước khi cây bật lộc thu: Dùng 50ml chế phẩm nano đồng oxyclorua kết hợp 50ml chế phẩm nano bạc đồng pha với 20 lít nước phun đều thân lá, phun 2 lần, mỗi lần cách nhau 7 ngày.
2.Chăm sóc cây nhãn thời kỳ thúc lộc thu, nuôi dưỡng lộc thu, phát triển cành thu hoàn thiện (cành mẹ năm sau)
Sau khi cắt tỉa và bón phân các mầm lộc cành thu sẽ phát triển. Khi lộc non phát triển bà con cần chăm sóc, nuôi dưỡng, phòng trị sâu bệnh hại.
Phun thúc lộc thu sau quá trình cắt tỉa và bón phân gốc như sau: Dùng 40ml chế phẩm nano AKH super plus pha với 20 lít nước phun đều tán lá. Phun 3 lần, mỗi lần cách nhau 7-10 ngày.
Ngoài ra khi cây nhãn bắt đầu phát triển lộc non bà con cần phòng trừ sâu bệnh hại tổng hợp như: nhện, nhóm côn trùng chích hút, rầy chổng cánh, rệp, ròi đục nõn, sâu đục thân, bệnh đốm lá, bệnh thán thư, bệnh cháy bìa lá...
Để phòng trị bệnh hiệu quả từ giai đoạn lộc non đến lộc bánh tẻ bà con sử dụng 50ml chế phẩm nano đồng oxyclorua kết hợp 50ml nano bạc đồng + 50ml nano Silic SiO2 pha với 20 lít nước phun đều tán lá, 2 mặt lá dạng sương mù, định kỳ 7 ngày/lần, bà con phun 2-3 lần liên tiếp.
3. Chăm sóc cây nhãn thời kỳ hãm lộc đông, ủ mầm hoa
Sau khi lộc thu phát triển hoàn thiện (già cành), từ tháng 10-11 bà con không bón phân, tưới nước. Lúc này cần chủ động hãm lộc đông, đưa cây vào trạng thái ngủ nghỉ. Thời gian ngủ nghỉ của cây nhãn tùy theo giống, thông thường để cây phân hóa mầm hoa đều, mầm hoa khỏe cần thời gian ngủ nghỉ từ 50-60 ngày (trước khi phân hóa mầm hoa). Các cành lộc thu trên cây ngủ nghỉ tích lũy đủ về “chất” nó mới đủ điều kiện chuyển hóa sang giai đoạn sinh trưởng sinh thực(phân hóa mầm hoa).
Điều kiện cần và đủ để đưa cây vào trạng thái ngủ nghỉ: Xiết khô nước (không tưới nước), nhiệt độ thấp từ 12oC đến dưới 20oC, thời tiết hanh khô, cành thu già hóa (đã thành thục). Chính vì vậy giai đoạn từ tháng 10-11 âm lịch (nửa đầu tháng 12 trở lại) bà con không được bón phân, tưới nước. Tuy nhiên những năm rét mu, nhiệt độ trung bình tháng cao, mưa kéo dài thường tiềm ẩn nguy cơ bật lộc đông. Do đó nhà vườn cần chủ động điều tiết sinh trưởng lộc, chủ động hãm lộc đông. Các biện pháp hãm lộc đông bao gồm:
+ Khoanh vỏ cành cấp 1(tiện vỏ cây)
+ Xiết nước
+ Phun chế phẩm Shellac Suger qua lá 2 lần vào đầu tháng 10 và 11.
4. Chăm sóc cây nhãn thời kỳ phân hóa mầm hoa
Sau giai đoạn nhãn ngủ nghỉ tích lũy dinh dưỡng đầy đủ, chúng sẽ bước vào thời kỳ phân hóa mầm hoa và phát triển mầm hoa. Thời kỳ này nhà vườn chú ý quản lý sâu bệnh chủ động (sâu tơ, sâu đo, sâu đục quả, nhện, rệp), phun trước khi nở hoa.
Phun dưỡng mầm hoa, giúp hoa to khỏe, phòng trị bệnh: Dùng 50ml nano đồng oxyclorua kết hợp 50ml nano bạc đồng + 40ml nano canxi super pha với bình 20-25 lít nước phun đều thân lá, phun 2 lần, 7 ngày/lần.
Thúc đẩy và kích thích phân hóa mầm hoa: Dùng 50ml chế phẩm Shellac Suger pha với 20 lít nước phun đều tán lá, phun 2 lần, cách nhau 7 ngày/lần. Chú ý duy trì độ ẩm đất thời kỳ phát triển mầm hoa (thời kỳ hoa nở rộ, đậu quả non giảm nước tưới nhưng vẫn duy trì độ ẩm đất 70-80%). Thiếu nước hoặc quá thừa ẩm đất đều ảnh hưởng đến khả năng thụ phấn và đậu quả.
5. Chăm sóc cây nhãn thời kỳ hoa nở rộ, đậu quả non
Nhãn ra hoa dạng chùm hoa đầu cành, trên mỗi chùm hoa thường có hoa đực, hoa cái và hoa lưỡng tính. Tùy vào điều kiện thời tiết tỷ lệ hoa nở sẽ khác nhau và không đồng thời trong cùng một thời điểm. Thông thường nhãn bắt đầu nở hoa vào 5-10/2 âm lịch (±10-15 ngày, tùy điều kiện thời tiết từng năm). Tỷ lệ hoa đực trên chùm hoa chiếm cao nhất (60-73%), còn lại là hoa cái và hoa lưỡng tính. Thường thì hoa đực sẽ nở trước hoa cái và hoa lưỡng tính từ 5-10 ngày. Sau khi cánh hoa đực teo hết đến lượt hoa cái, hoa lưỡng tính sẽ nở rộ. Tỷ lệ đậu quả rất cao đối với các hoa cái. Chính vì vậy bà con cần tập trung chăm sóc thời kỳ này (hạn chế các yếu tố bất lợi từ thời tiết tác động đến quá trình thụ phấn của hoa cái). Các giải pháp kỹ thuật chăm sóc thời kỳ này chủ yếu là tăng tỷ lệ đậu, hạn chế rụng quả non.
Những yếu tố nguy cơ cao gây nên tình trạng rụng hoa và quả non trên cây nhãn:
+ Do mất cân đối dinh dưỡng, thiếu các yếu tố vi lượng và trung lượng.
+ Do mưa nhiều, mưa acid vào đúng thời điểm hoa cái nở rộ.
+ Do nấm bệnh tấn công thời kỳ hoa rộ và quả non mới hình thành.
Chính vì vậy các giải pháp được chúng tôi đưa ra nhằm mục đích chống rụng quả, hạn chế tác hại mưa acid, chống nấm khuẩn gây bệnh thời kỳ này đó là:
Trường hợp hoa nở rộ, quả non hình thành (gặp mưa phùn ẩm): Bà con dùng 50-80ml chế phẩm nano canxi super + 70-80ml nano bạc đồng pha với 20 lít nước phun đều lên tán lá, chùm hoa, chùm quả non. Phun 2 lần, mỗi lần cách nhau 5 ngày.
Khi hoa nở rộ, không gặp mưa, điều kiện thời tiết thuận lợi: Bà con dùng 40-50ml chế phẩm nano canxi super kết hợp 60ml nano bạc đồng + 30-40ml chế phẩm Shellac suger pha với 20 lít nước phun đều lên tán lá, chùm hoa, chùm quả non. Phun 2 lần, mỗi lần cách nhau 7-10 ngày.
Thời kỳ nuôi dưỡng quả non, thúc quả phát triển: Dùng 40ml nano canxi super kết hợp 60ml nano Bạc đồng + 30ml nano AKH super plus pha với bình 20 lít nước phun đều thân lá, định kỳ 15-20 ngày/lần.
Phòng chống hiện tượng nám quả, chấm đen quả quả, nứt quả trên cây nhãn vải:
Hiện tượng chấm đen ở quả và nứt quả khởi điểm là do một loại nấm ký sinh trên vỏ quả nhãn, chúng phát triển mạnh vào thời kỳ phát triển cùi (thịt quả) và vào đường. Khi nấm xâm nhiễm tạo vết đốm đen hoại tử gây chết tế bào. Sau một thời gian ngắn quả sẽ bị nứt tại điểm khởi phát vết bệnh.
Cách phòng trị: Dùng 60ml chế phẩm nano bạc đồng kết hợp 60ml nano đồng oxyclorua pha với 20 lít nước phun đều thân lá, chùm quả, phun vào trước thời điểm thu hoạch 2-2,5 tháng (phun 3 lần, định kỳ 10-15 ngày/lần).
Lưu ý: Cấn tỉa quả cho nhãn sao cho cân đối, không để quá sai, nhiều chùm trên cành.
Công dụng các chế phẩm nano chuyên dùng cho cây nhãn và cây ăn quả nói chung:
+ Nano bạc đồng, nano đồng oxyclorua: phòng và đặc trị bệnh trên cây ăn quả, diệt nấm khuẩn mạnh, an toàn, không độc hại, chống kháng thuốc, có thể phun ở thời kỳ hoa rộ, đậu quả non mà không sợ gây ngộ độc cây.
+ Shellac suger: hãm lộc đông, cân đối tỷ lệ C/N đầu cành mẹ, hạn chế phát triển lộc đông, tăng tỷ lệ đậu quả, chống rụng quả.
+ Nano canxi super(nano canxi và nano canxi cacbonat, Bo): Chống mưa acid, ngăn chặn hình thành tầng rời, hạn chế rụng quả sinh lý, tăng tính bền vững cho vỏ quả, tạo mã sáng bóng (đặc biệt khi sử dụng kết hợp với nano bạc đồng).
Thành phần của nano canxi super bao gồm: nano canxi hấp thu nhanh (giúp dai cuống, chống rụng) và nano canxi cacbonat, các chất khoáng vi lượng Bo, Mg, Zn. Trong các thành phần trên thì nano canxi cacbonat có vai trò rất quan trọng trong việc trung hòa tác hại của mưa acid.
Chế phẩm nano canxi cacbonat (Ký hiệu: N-CaCO3): bao gồm các hạt nano canxi cacbonat có kích thước hạt vô cùng nhỏ bé, chỉ từ 18-25nm. Nano canxi cacbonat có hoạt tính hóa học cao nên dễ phản ứng trung hòa axit ngay cả ở môi trường axit yếu pH = 5-6 do đó khi phun Nano canxi cacbonat qua lá (hoặc tưới gốc) có tác dụng bổ sung canxi dễ tiêu cho cây trồng, trung hòa tác hại của mưa axít ngay trên bề mặt lá non, chùm hoa, chùm quả, tăng cường tính bền vững của nhóm các tế bào tầng rời qua đó hạn chế hiện tượng rụng hoa và quả non sinh lý (do trong quá trình trung hòa mưa acid nano canxi cacbonat sản sinh ra canxi dễ tiêu cho cây).
Quá trình nano canxi cacbonat trung hòa mưa axít và bổ sung canxi dễ hấp thu cho cây được mô tả như sau:
Giai đoạn 1: Quá trình hình thành axít độc hại đối với cây trồng
Trong không khí tự nhiên, khi có mưa hoặc hơi ẩm sẽ xuất hiện một loại axít yếu do sự kết hợp của hơi nước và khí cacbonic (CO2). Mưa càng nhiều lượng axít sinh ra càng lớn (nhất là mưa đầu mùa). Trong nước mưa ngoài axít cacbonic (H2CO3) còn xuất hiện thêm một nhóm axít nữa đó là axit nitric (HNO3, H2SO3). Các loại axít này đều phân ly ra ion H+, ion H+ gây hại trực tiếp hoa, quả non, chồi non (Môi trường không khí bị ô nhiễm lượng axít sinh ra càng nhiều).
Cơ chế hình thành acid trong không khí, môi trường tự nhiên được mô tả như sau: Trong không khí luôn tồn tại hơi ẩm do mưa hoặc độ ẩm không khí cao (hơi nước - H2O) và khí CO2, chúng sẽ kết hợp với nhau tạo thành một acid yếu H2CO3. Sau đó H2CO3 lại bị phân ly nhanh thành H+ và CO32-.
Hơi nước kết hợp khí CO2 tạo thành axít yếu:
H2O + CO2 = H2CO3 (axít)
H2CO3 = 2H+ (axít) + CO32- (Quá trình phân ly của acid yếu)
Chính vì thế thời tiết mưa phùn hoặc nồm ẩm lượng acid sinh ra càng nhiều
Giai đoạn 2: Quá trình nano canxi cacbonat trung hòa và triệt tiêu tác hại của mưa axít
Thời kỳ phát triển lộc non, hoa và quả non khi có mưa axít bà con chỉ cần phun một lượng nano canxi cacbonat trực tiếp lên lá non, hoa và quả non, có thể phun nano canxi cacbonat khi có mưa phùn. Các hạt nano canxi cacbonat có kích thước hạt vô cùng nhỏ, chúng có khả năng bám dính lên các kẽ lá, hoa và quả non và tại đây sẽ xảy ra các phản ứng trung hòa mưa axít.
Nano canxi cacbonat (N-CaCO3) trung hòa mưa axít và giải phóng Canxi dễ tiêu cung cấp cho cây trồng qua lá. Khi ở kích thước nano mét các hạt nano canxi cacbonat (N-CaCO3) bám vào kẽ lá và phân hủy trong môi trường khí CO2 tự nhiên và giải phóng CO2 tăng đến 40% tại bề mặt lá giúp cây trồng quang hợp và bổ sung canxi cho cây trồng (khí CO2 là nguyên liệu quan trọng trong quá trình quang hợp của cây).
Đối với nhóm cây ăn quả nói chung, cây có múi nói riêng thời kỳ ra hoa đậu quả trùng với thời điểm Miền bắc có mưa phùn ẩm kéo dài, thiếu ánh sáng. Trong nước mưa thường có hàm lượng acid nhất định (H+). Chính hàm lượng axít dù nhỏ này (tích tiểu thành đại nếu mưa nhiều ngày) làm cho nhóm tế bào vỏ quả bị axít hóa (cháy quả) từ đó quả không thể phát triển tiếp được (đứng quả, không phát triển quả non), sau một thời gian ngắn chúng cũng sẽ bị rụng. Ngoài ra lượng axít trong mưa cũng làm cho Canxi trong tế bào tầng rời giảm mạnh. Mà Canxi là một nguyên tố dinh dưỡng trung lượng quan trọng cần bổ sung và không thể thiếu ở thời kỳ ra hoa đậu quả đối với bất kỳ cây ăn quả thân gỗ nào.
Theo nhiều nghiên cứu cho thấy thời kỳ cây ra hoa đậu quả canxi thường bị thiếu hụt do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong khi đó canxi có vai trò rất quan trọng với cây ăn quả nói chung (đặc biệt thời kỳ ra hoa đậu quả).Canxi được xem là “chất keo xi măng” kết dính các tế bào với nhau. Canxi làm tăng tính liên kết phần tầng rời cuống quả, giúp hạn chế hiện tượng rụng quả non (cơ bản Canxi sẽ làm dai cuống quả). Tuy nhiên thực tế cho thấy đa số bà con sử dụng phân bón lá có chứa Canxi(Ca), Magie(Mg), Kẽm(Zn) ở dạng ion - dạng muối 2+ như:Ca2+, Mg2+, Zn2+. Các dạng này thường bị kết tủa ở dạng không tan ngay trên bề mặt lá do đó cây rất khó hấp thu gây nên hiện tượng thiếu hụt dinh dưỡng cục bộ(đặc biệt là Bo và Ca). Trong khi đó đa số các đạng canxi hiện nay trên thị trường được bán dưới dạng phân bón lá truyền thống có hỗn hợp với một số thành phần trung, vi lượng khác tuy nhiên các dạng canxi này hầu hết tồn tại dưới dạng ion (dạng muối có chứa Ca2+), khi phun qua lá các ion Ca2+ này thường bị các acid yếu như acid H2CO3 làm kết tủa ở dạng không tan, khó hấp thu (dạng bất động) theo cơ chế sau: Trong không khí luôn tồn tại hơi ẩm (H2O) và khí CO2, chúng sẽ kết hợp với nhau tạo thành một acid yếu H2CO3. Sau đó H2CO3 lại bị phân ly nhanh thành H+ và CO32-.
H2O + CO2 = H2CO3 (axít)
H2CO3 = 2H+ (axít) + CO32-
Quá trình trên sẽ tạo ra hệ quả:
Một là vỏ quả non và cuống quả bị axít hóa bởi H+ sinh ra từ quá trình trên làm cho quả non bị “cháy” và rụng.
Hai là chính CO32- sẽ kết hợp với Ca2+ tạo ra muối CaCO3 làm cho cây không hấp thu được canxi do đó cây bịthiếu hụt canxi cục bộ mặc dù bà con vẫn bổ sung Canxi cho cây qua lá nhưng việc làm này hầu như không tạo nên hiệu quả do Canxi đã bị kết tủa ngay trên bề mặt lá theo phương thức sau:
Ca2+ + CO32- ==> CaCO3 (Nếu sử dụng canxi thông thường chúng sẽ bị giữ ở dạng không tan, cây không hấp thu được)
Như vậy qua phân tích trên chúng ta thấy tác hại của mưa axít là rất lớn:
Tác hại thứ nhất: Làm cháy hoa và quả non, gây rụng hoa và quả non.
Tác hại thứ hai: Làm giảm lượng canxi hòa tan gây lỏng cuống, teo cuống.
Tác hại thứ ba: Trường hợp bà con dùng các dạng phân bón lá truyền thống có chứa canxi dạng muối thì hầu như cây không hấp thu được khi phun qua lá dẫn đến tình trạng rụng quả non hàng loạt (do thiếu hụt canxi).
TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH
Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:
ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99
Email: nanobacsuper@gmail.com
