Phần một: Các vấn đề khó khăn trong quá trình chăm sóc cam đường canh

Trong những năm gần đây cây có múi được người dân quan tâm và mở rộng diện tích. Tại các tỉnh miền bắc tùy vào chất đất, thế mạnh về trình độ thâm canh mà người dân lựa chọn trồng cam hay bưởi hoặc trồng cả hai theo dạng phân chia lô sao cho phù hợp với từng giống cây có múi. Trong các giống cây có múi thì bưởi diễn và cam canh là 2 nhóm cây ăn quả khó làm nhất, yêu cầu kỹ thuật cũng như kinh nghiệm, trình độ thâm canh cao hơn. Đặc biệt đối với cam đường cây được xem là cây rất khó tính. Trong quá trình chăm sóc đòi hỏi nhà vườn cần có các biện pháp kỹ thuật chăm sóc phù hợp, cân đối. Cây cam đường canh là nhóm cây có múi khó tính nên yêu cầu kỹ thuật rất cao. Hầu hết các nhà vườn mới bước vào làm, chưa có kinh nghiệm thường gặp thất bại ở 2-3 vụ đầu tiên. Mặc dù có đi tham khảo học hỏi ở nhiều nơi khi đưa về áp dụng tại vườn nhà mình đôi khi chưa chắc đã thành công bởi chất đất khác nhau, trình độ thâm canh và kinh nghiệm khác nhau nên nhiều khi áp dụng máy móc sẽ không đem lại hiệu quả như mong muốn.

Sau nhiều năm nghiên cứu, theo dõi đánh giá, hướng dẫn kỹ thuật, tập huấn cho nông dân tại các vùng trồng cây có múi (Miền Bắc), chúng tôi đưa ra những vấn đề khó khăn mà các nhà vườn gặp phải trong quá trình chăm sóc cam đường canh như sau:

Khó khăn thứ nhất: Cam canh thường bị nhiễm nấm bệnh gây thối rễ, vàng lá, chết cây

Đối với cam canh dù là cây tơ hay cây đang kinh doanh đều phải xử lý bộ rễ, tác động cơ giới bộ rễ làm tổn thương bộ rễ (mục đích là hãm lộc, ủ mầm hoa trước khi bước vào vụ kế tiếp). Chính các biện pháp cơ giới này làm cho bộ rễ cây cam đường suy yếu dần, các vết thương hở nếu không được xử lý phù hợp thường sẽ bị nấm phytophthora sp., Fusarium sp. Xâm nhiễm và gây bệnh vàng lá thối rễ. Bệnh nhẹ thì làm suy giảm sức sinh trưởng của rễ, hiệu suất hấp thu dinh dưỡng kém dẫn đến phát triển quả không cân đối, bộ lá nhỏ, yếu. Ngoài ra quá trình xử lý bộ rễ thường xuyên qua từng năm thường làm cho cây suy giảm sức sinh trưởng, bộ rễ nhiễm nấm bệnh gây nên tình trạng yếu cây, cây kém bền, thời kỳ kinh doanh ngắn.

Khó khăn thứ hai: Thời kỳ ra hoa đậu quả non thường gặp thời tiết bất lợi

Cam canh thường ra hoa đậu quả vào tháng 1-2 âm lịch hàng năm, thời điểm này trùng với thời điểm đầu xuân, thường có mưa phùn ẩm kéo dài, mưa axít, độ ẩm cao, cường độ ánh sáng yếu. Sự cộng hưởng của nấm khuẩn gây bệnh và mưa axít, cường độ ánh sáng yếu làm suy giảm sức sống hạt phấn, ảnh hưởng tới tỷ lệ đậu quả và nuôi quả non giai đoạn tháng 2-3 (các điều kiện thời tiết bất lợi đầu vụ có thể gây chết hạt phấn, hỏng nhụy cái, thối hoa do nấm bệnh…).

Thời kỳ ra hoa đậu quả non thường gặp mưa acid và nấm khuẩn tấn công

Khó khăn thứ ba: Phát triển lộc xuân của cam canh sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tỷ lệ đậu quả và giữ quả non, gây rụng quả hàng loạt ngay từ khi mới rụng cánh, quả non vừa hình thành

Cam canh cũng như các cây ăn quả có múi khác, thời điểm đầu xuân thường có xu hướng phát triển lộc (tháng 1-3 âm lịch). Mức độ hay tỷ lệ cây bật lộc nhiều hay ít phụ thuộc vào sức cây, thời tiết và dinh dưỡng phân bón trước đó của nhà vườn. Nếu cam đường canh phát triển lộc mạnh trùng với thời điểm ra hoa rộ, đậu quả non thường sẽ đẩy quả hàng loạt, rất khó kiểm soát và nhà vườn đối diện với nguy cơ mất mùa (vì cam canh sẽ không ra hoa 2 như bưởi). Chính vì vậy nhà vườn cần chủ động hãm cây bằng cách tiện vỏ mịn (khoanh vỏ) từ 1-3 lần ở thời điểm cánh hoa rụng, vừa mới hình thành quả non. Số lần hãm phụ thuộc vào chất đất, sức sinh trưởng của cây và điều kiện thời tiết. Để hãm thành công, giữ quả non cần chọn thời điểm hãm cho phù hợp từng cây, từng vườn.

Ngoài ra thời kỳ ra hoa đậu quả non trùng với thời điểm nấm bệnh và nhện đỏ, nhện trắng phát triển mạnh. Sự gây hại của nhện đỏ làm quả non rụng nhiều. Thời điểm này nếu nhà vườn sử dụng thuốc trừ nhện không kịp thời sẽ gây rụng quả. Việc sử dụng thuốc trừ nhện không đạt tiêu chuẩn phun vào giai đoạn này cũng gây nên tình trạng ngộ độc cây và rụng quả non khó kiểm soát. Khoanh vỏ giữ quả quyết định 50-60% thành công, còn lại là các biện pháp điều tiết dinh dưỡng cân đối phù hợp và chủ động quản lý sâu bệnh.

Khó khăn thứ tư: Cam canh thường bị nứt nổ quả ở giai đoạn từ tháng 7-9 hàng năm (âm lịch) làm giảm năng suất cũng như chất lượng quả

Hiện tượng nứt nổ quản trên cam canh là không thể tránh khỏi. Tuy nhiên nhà vườn cần bón phân cân đối (qua gốc và lá) sao cho tỷ lệ nứt quả là thấp nhất (chủ động kiểm soát nứt quả). Những năm mưa nhiều, bón phân không cân đối, thừa dinh dưỡng đa lượng đặc biệt là đạm hiện tượng nứt vẫn xảy ra mạnh vào cuối tháng 8 và tháng 9 âm lịch.

Chất lượng quả, mã quả đẹp hay không phụ thuộc phần lớn vào cách bón phân, phòng trừ sâu bệnh. Rất nhiều nhà vườn sau khi thu hoạch quả có trọng lượng quá lớn, khó bán. Do đó để quả nhỏ vừa phải, dễ bán, giá cao nhà vườn cần phải giữ quả tốt, chống rụng, làm mọi cách để cây sai quả nhưng phải phù hợp với sức của cây. Kết hợp các biện pháp chăm sóc dinh dưỡng hợp lý cân đối. Phần lớn chúng tôi thấy rằng với những cây thưa quả, ít quả, bón phân không cân đối, thừa dinh dưỡng đa lượng hầu hết quả phát triển to, vỏ quả xấu, kém nhẵn bóng, khi chín lên mã không đẹp.

Hiện tượng nứt quả trên cam canh có liên quan chặt chẽ tới sự phát triển bộ rễ, bón phân không cân đối, bón không đúng thời điểm, quả khô cứng dẫn đến sự phát triển không cân đối giữa vỏ quả và thịt quả (múi) làm cho quả bị nứt ngang

Tư vấn chống nứt quả trên cam canh: ThS Khải - 0976 804 678

Sử dụng chế phẩm nano canxi super kết hợp với nano Silic siêu hoạt tính chống nứt quả, chống rụng quả cho cam canh chủ động, hạn chế khô quả

NANO CANXI SUPER VVÀ NANO SILIC SIÊU HOẠT TÍNH

Khó khăn thứ năm: Cam canh thường bị nấm phytophthora., Fusarium sp. xâm nhiễm qua vết thương hở ở rễ gây nên bệnh thối rễ vàng lá, chết rút cây. Trong quá trình chăm sóc cam canh, bộ rễ thường bị tác động cơ giới, tạo ra các vết thương hở. Qua các vết thương hở này nấm khuẩn xâm nhiễm và gây bệnh vàng lá thối rễ. Bệnh thường biểu hiện triệu chứng rõ rệt vào cuối năm từ tháng 10-12 âm lịch. Những nhà vườn có kinh nghiệm và kỹ thuật tốt có thể duy trì thời gian kinh doanh của cam canh lên tới 8-15 năm. Ngược lại chăm sóc không tốt, cây kém bền, suy yếu nhanh, thời gian kinh doanh của cam canh chỉ đạt trung bình từ 5-7 năm.

Hầu hết cam canh đều phải làm rễ để ép lộc cành mẹ ngủ nghỉ. Những năm mưa kéo dài, rét muộn cần phải kết hợp vừa làm rễ và vừa tiện mịn(ức chế lộc đông). Thời gian ngủ nghỉ của cây phải đủ dài cây mới khỏe, hoa to đều, tỷ lệ đậu cao. Nếu thu hoạch quá muộn rất khó làm hoa, thậm chí cây không ra hoa đúng thời vụ, khó giữ quả (trừ trường hợp ép cây, làm đau cây nhưng cây rất yếu ở các thời kỳ phát triển tiếp theo).

Đối với cam canh đang trong thời kỳ kinh doanh, thời gian ngủ nghỉ của cây kéo dài 20-35 ngày là tốt nhất. Với cam tơ thời gian ngủ nghỉ thường dài hơn (khoảng 1,5-2 tháng). Chính vì vậy bà con cần xác định thời điểm thu hoạch tối ưu vào khoảng cuối tháng 11 đến trước ngày 10-15/12 âm lịch.

Để khắc phục những khó khăn trên, sau nhiều năm nghiên cứu, đánh giá, thu thập số liệu chúng tôi có đưa ra một số giải pháp nhằm hỗ trợ kỹ thuật các nhà vườn mới bắt đầu làm cam. Các giải pháp mang tính định hướng kỹ thuật, hướng dẫn cơ bản các bước chăm sóc cây cam canh theo các thời kỳ sinh trưởng. Khuyến cáo nhà vườn tham khảo và chọn lọc các giải pháp sao cho phú hợp với từng khu vực địa lý, chất đất, tập quán canh tác, áp dụng linh hoạt, không máy móc mới đem lại hiệu quả kinh tế cao. Trong tài liệu hướng dẫn có lồng ghép ứng dụng công nghệ nano ở một số giai đoạn, các nhà vườn tham khảo từ đó đưa ra lựa chọn phù hợp nhất với điều kiện thực tế vườn nhà mình.

Phần hai: Kỹ thuật chăm sóc cam đường canh thời kỳ kinh doanh

2.1 Kỹ thuật chăm sóc cam đường canh thời kỳ ủ mầm hoa

Đối với cam tơ: Cần chăm sóc sao cho cây sạch bệnh, bộ lá phát triển cân đối. Vào khoảng trung tuần tháng 10 đến tháng 11 âm lịch tiến hành làm rễ đưa cây vào trạng thái ngủ nghỉ, ủ mầm hoa. Lưu ý cần quan sát lộc cành trước khi xử lý bộ rễ. Khi xử lý bộ rễ, lộc cành cần phát triển ở giai đoạn bánh tẻ trở đi, nếu lộc đang còn non đợi đến khi lộc phát triển hoàn thiện, qua bánh tẻ thì bắt đầu làm rễ. Làm rễ là biện pháp bắt buộc đối với cam canh. Khi làm rễ đối với cam tơ (1-2 vụ đầu) nên cuốc xung quanh gốc tạo thành bầu cây (to nhỏ tùy cây), độ sâu 15-30cm, để đất khô, ép cây vào trạng thái ngủ nghỉ. Trường hợp cây khỏe, thời tiết ấm, nếu có nguy cơ bật lộc nên tiến hành khoanh mịn 1 vòng các cành cấp 1, để lại 20-25% số cành nhỏ không khoanh.

Đối với cam đường thời kỳ kinh doanh: Đối với cam canh đang trong thời kỳ kinh doanh, nhà vườn nên chủ động xác định thời điểm thu hoạch, không nên thu hoạch quá muộn. Việc thu hoạch muộn sẽ làm cho cây không có đủ thời gian ngủ nghỉ, ảnh hưởng đến khả năng phân hóa mầm hoa của cây. Do đó thời điểm thu hoạch tối ưu của cam canh vào khoảng cuối tháng 11 đến trước ngày 10/12 âm lịch là tốt nhất. Thời gian ngủ nghỉ của cây cam canh ít nhất phải đạt 20-30 ngày (lâu hơn càng tốt). Sau khi kết thúc ngủ nghỉ cây bắt đầu phân hóa mầm hoa.

Khi thu hoạch xong, cần nhanh chóng cắt tỉa, làm sạch cỏ dại và tiến hành làm rễ, xử lý cơ giới bộ rễ. Hiện có nhiều cách xử lý bộ rễ. Một số vùng trồng cam như Hưng Yên, Bắc Giang xử lý rễ đau theo kiểu định hình bầu xung quanh tán. Tại Hòa Bình do địa hình hơi dốc nên xử lý cuốc xới rộng hơn, không làm bầu, chỉ làm đứt rễ. Tuy nhiên cho dù xử lý cách nào cũng phải phù hợp với từng vườn và sức sinh trưởng của cây. Cần lưu ý rằng với những năm mưa kéo dài, rét muộn, cây khỏe, tiềm ẩn nguy cơ bật lộc đông (mặc dù đã làm rễ), nhà vườn nên chủ động khoanh mịn (tiện mịn) một lần các cành cấp 1 để hãm lộc đông (khi khoanh nên để lại 15-25% số cành phía dưới, không khoanh tiện hết 100% số cành dễ gây sốc cây). Tuy nhiên nếu thời tiết rét sớm, rét sâu, cây vào ngủ nghị tự nhiên thì không cần sử dụng biện pháp khoanh vỏ. Vấn đề hãm lộc đông, đưa cây vào ngủ nghỉ cần phải được theo dõi và kiểm soát chủ động, dựa vào sức cây và điều kiện thời tiết để có giải pháp phù hợp với từng vườn, từng khu vực địa lý.

Sau khi xử lý rễ xong cần phun ngay các chế phẩm diệt nấm và khuẩn, chống xâm nhiễm vào rễ. Trên thị trường hiện có rất nhiều thuốc trừ nấm khuẩn hóa học. Tuy nhiên nên hạn chế sử dụng bởi các nhóm thuốc hóa học này thường gây độc hại cây, ô nhiễm môi trường đất, chai đất nếu sử dụng thường xuyên lâu dài. Sau khi làm rễ xong bà con nên dùng 50ml nano bạc đồng plus kết hợp 50ml nano đồng oxyclorua pha với bình 20-25 lít nước phun trực tiếp vào rễ. Các hạt nano trong chế phẩm có kích thước siêu nhỏ sẽ bám lên rễ và tiêu diệt hầu hết nấm khuẩn gây bệnh. Ưu điểm của chế phẩm nano bạc đồng, nano đồng oxyclorua là không độc hại, không tồn dư, không làm chai đất, thân thiện với môi trường, khi sử dụng không cần bảo hộ lao động. Sau khi kết thúc thời gian ngủ nghỉ tiến hành bón phân cho cây(trình bày phần sau).

2.2 Bón phân cho cam đường canh sau khi xử lý bộ rễ

Sau quá trình làm rễ, phun thuốc bệnh xử lý rễ bà con nên tiến hành bón phân. Phân bón lúc này mang tính chất bón lót để chuẩn bị cho nuôi dưỡng mầm hoa. Phân bón lót cần được trộn đều với đất xung quanh và lấp đều vào gốc.

Lượng phân bón lót như sau (tính cho một gốc):

+ Đậu tương nghiền nhỏ, không cần ngâm: 1-2kg/cây (tùy tuổi cây)

+ Phân lân đơn: 1,0 – 2,5kg/cây (tối đa 3-3,5kg, tùy tuổi cây)

+ Tro bếp mỗi gốc cây nửa bao, phân hữu cơ hoai mục 15-30kg/cây, lượng nhiều hay ít tùy tuổi cây và đường kính tán. Lưu ý không nên lạm dụng bón quá nhiều phân hữu cơ hoai mục. Phân hữu cơ hoai mục có vai trò làm tơi xốp đất, đa dạng hệ vi sinh trong đất, đất giàu mùn, thoáng khí. Tuy nhiên nếu bón quá thừa phân hữu cơ khi gặp mưa thường xảy ra tình trạng bộ rễ hô hấp yếm khi do thiếu oxy (trong phân hữu cơ thường có hàm lượng vi sinh vật hảo khí, trong quá trình sinh trưởng chúng sẽ lấy đi một phần oxy trong đất, làm giảm đột ngột lượng oxy cần thiết cho cây, để bộ rễ sinh trưởng thuận lợi thường oxy trong đất khoảng 10-12%).

Lưu ý: Phân hữu cơ hoai mục, lân đơn, đậu tương nghiền, tro bếp cần được trộn đều với đất trước khi lấp vào gốc.

Trong điều kiện thời tiết thuận lợi cam đường canh sẽ phân hóa mầm hoa vào khoảng cuối tháng 12 đến đầu tháng 1 âm lịch năm sau (nếu rét kéo dài, rét đậm có thể muộn hơn 15-25 ngày). Từ thời điểm phân hóa mầm hoa (nhú lộc hoa) đến khi hoa bắt đầu nở kéo dài 25-30 ngày (tùy điều kiện thời tiết). Từ khi chớm nở hoa đến nở rộ hoàn toàn, hình thành quả non kéo dài 15-16 ngày.

Thời kỳ cây ngủ nghỉ đến trước khi hoa nở rộ cần phun phòng trị sâu bệnh tổng hợp đặc biệt là nhện đỏ, nhện trắng (đảm bảo cây sạch bệnh trước khi vào giai đoạn hoa nở rộ và đậu quả non).

Phun phòng trị bệnh nấm khuẩn: Dùng 50-80ml nano bạc đồng plus pha với bình 20 lít nước phun đều toàn bộ thân lá, phun kép 2 lần, mỗi lần cách nhau 7 ngày.

Giải pháp ủ mầm hoa: Ủ mầm hoa là biện pháp cho cây vào giai đoạn ngủ nghỉ tích lũy dinh dưỡng, chuẩn bị bước vào giai đoạn phân hóa mầm hoa. Để hoa to khỏe, hạt phấn khỏe, tỷ lệ đậu quả cao nhà vườn nên cho cây ngủ nghỉ ít nhất 25-45 ngày (bằng cách ủ mầm hoa dùng chế phẩm Shellac suger): Sau khi xử lý rễ, phun rễ bằng chế phẩm nano Đồng oxyclorua nhà vườn nên khẩn trương dùng chế phẩm Shellac Suger phun qua lá, đưa cây vào trạng thái ủ mầm hoa như sau: Dùng 1 chai 500ml chế phẩm Shellac suger pha với 250 lít nước phun đều tán lá, phun 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 7 ngày.

Mời bà con đón đọc phần tiếp theo:"Giải pháp chống rụng quả cho cam đường canh ứng dụng công nghệ nano tiên tiến"

TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH

Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:

ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99

Email: nanobacsuper@gmail.com