Phần 1: Tìm hiểu vai trò quan trọng của canxi đối với cây trồng

Canxi là cation trao đổi trong đất (cây hấp thu canxi ở dạng Ca²⁺). Hầu hết canxi trao đổi của đất đều được hấp phụ trên bề mặt keo đất, khi nồng độ ion H⁺ trong môi trường tăng thì các ion Ca²⁺ bị đẩy ra khỏi bề mặt keo đất vào trong dung dịch đất để trung hòa độ chua của đất và cây có thể hấp thu được canxi. Đây là hiện tượng trao đổi cation. Trong cây canxi thường liên kết với một số chất hữu cơ và nó bị giữ chặt không di động như Kali. Canxi là nguyên tố không dùng lại nên nó có nhiều ở bộ phận già (lá già). Do đó cần có biện pháp bổ sung canxi phù hợp theo từng thời kỳ sinh trưởng, phát triển của cây, tránh để cây thiếu hụt canxi.

Vai trò quan trọng của canxi là tham gia vào quá trình hình thành nên màng tế bào. Canxi kết hợp với axit pectinic tạo nên pectatcanxi có mặt ở lớp giữa của thành tế bào gắn chặt các tế bào với nhau thành một khối làm cho cuống hoa, cuống quả trở lên bền vững hơn do đó để chống rụng hoa, quả non cần phải bổ sung canxi cho cây ở thời kỳ trước ra hoa, thời kỳ ra hoa và đậu quả non.

Khi thiếu canxi thì pectancanxi không được hình thành vì thế mà hoa - quả non dễ bị rụng. Thiếu canxi các tế bào tầng rời dễ dàng tách nhau ra gây nên hiện tượng rụng quả non sinh lý. Khi quả chín pectatcanxi bị phân hủy cho nên thịt quả mềm ra. Do đó pectatcanxi được xem như là chất kết dính giữa các tế bào với nhau khiến chúng trở nên bền vững hơn.

Như vậy để chống rụng hoa và quả non cần phải bổ sung canxi dễ tiêu, dế hấp thu qua lá, hạn chế thiếu hụt canxi đặc biệt là ở thời kỳ cây ra hoa đậu quả (cần bổ sung canxi cân đối với các thành phần Fe, Cu, Zn, Mg, Bo trong thời kỳ cây ra hoa đậu quả non làm tăng khả năng giữ quả, chống rụng quả sinh lý).

Ngoài ra canxi còn tham gia vào cấu tạo thành tế bào lông hút và ở ống phấn. chính vì thế khi thiếu canxi sự nảy mầm và sinh trưởng của hạt phấn bị ức chế, mô phân sinh và mô phân sinh đỉnh rễ chậm phát triển.

Canxi có vai trò trung hòa độ chua và đối kháng với nhiều cation khác trong cây (H⁺, Na⁺, Al₃⁺). Trong đất Canxi có vai trò trung hòa độ chua của đất tạo điều kiện thuận lợi cho sự sinh trưởng, phát triển cho bộ rễ và hoạt động sống của vi sinh vật.

Canxi có khả năng hoạt hóa nhiều enzym nên ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất: Phospholipase, adeninkinase, agrininkinase, ATP-Ase..

Tổng kết vai trò của canxi đối với cây trồng:

+ Trung hòa độ chua của đất, tăng cường khả năng hoạt động sống của vi sinh vật, nâng cao sức đề kháng và sức chống chịu với các điều kiện bất lợi từ môi trường cho bộ rễ (rễ ăn sâu rộng, chống úng, chống hạn tốt…).

+ Tăng sức sống của hạt phấn, nâng cao tỷ lệ thụ phấn.

+ Ngăn cản quá trình hình thành tầng rời cuống hoa, cuống quả từ đó chống rụng hoa và rụng quả sinh lý.

+ Chống lốp đổ cho cây, thúc đẩy tăng trưởng thân cành, giúp cây hấp thu cân đối các nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu.

Triệu chứng thiếu canxi trên cây trồng:

Khi thiếu canxi mô phân sinh đỉnh thân và rễ bị hại nghiêm trọng, mô phân sinh ngừng phân chia, sinh trưởng bị ức chế, rễ ngắn hóa nhầy và chết. Khi thiếu canxi lá bị biến dạng, đỉnh lá bị uốn móc. Hệ thống rễ khi thiếu canxi sẽ bị nâu, ngắn, đâm nhiều nhánh. Do canxi là nguyên tố không di động nên triệu chứng thiếu canxi biểu hiện ở lá non trước.

Ở cây ăn quả thân gỗ, thiếu Canxi ở thời kỳ ra hoa đậu quả non làm cho hiện tượng rụng hoa và quả non diễn ra phức tạp, khó kiểm soát (rụng hàng loạt hoa và quả non). Trên cây có múi và một số cây ăn quả thân gỗ thời kỳ cây ra hoa đậu quả non nếu thiếu Canxi và Bo sẽ gây ra tác hại: giảm tỷ lệ đậu quả, rụng hoa và quả non do cuống bị teo, lỏng cuống.

Phần hai: Công dụng của nano canxi cacbonat và nano canxi đối với cây ăn quả

2.1 Công dụng của Nano canxi cacbonat đối với cây ăn quả

Chế phẩm nano canxi cacbonat bao gồm các hạt nano canxi cacbonat có kích thước hạt 20-25nm. Nano – canxi cacbonate có hoạt tính hóa học cao nên dễ phản ứng để trung hòa axit ngay cả ở môi trường axit yếu pH = 5-6 do đó khi phun Nano canxi cacbonat qua lá (hoặc tưới gốc) có tác dụng bổ sung canxi cho cây trồng, trung hòa tác hại của mưa axít, tăng cường tính bền vững của nhóm các tế bào tầng rời qua đó hạn chế hiện tượng rụng hoa và quả sinh lý...

Quá trình nano canxi cacbonat trung hòa mưa axít và bổ sung canxi dễ hấp thu cho cây được mô tả như sau:

Giai đoạn 1: Quá trình hình thành axít độc hại đối với cây trồng

Trong không khí tự nhiên, khi có mưa hoặc hơi ẩm sẽ xuất hiện một loại axít yếu do sự kết hợp của hơi nước và khí cacbonic (CO₂). Mưa càng nhiều lượng axít sinh ra càng lớn (nhất là mưa đầu mùa). Trong nước mưa ngoài axít cacbonic (H₂CO₃) còn xuất hiện thêm một nhóm axít nữa đó là axit nitric (HNO₃, H₂SO₃). Các loại axít này đều phân ly ra ion H⁺, ion H⁺ gây hại trực tiếp hoa, quả non, chồi non (Lượng axít sinh ra càng nhiều nếu môi trường không khí bị ô nhiễm ở mức độ cao).

Giai đoạn 2: Quá trình nano canxi cacbonat trung hòa và triệt tiêu tác hại của mưa axít

Thời kỳ phát triển lộc non, hoa và quả non khi có mưa axít bà con chỉ cần phun một lượng nano canxi cacbonat trực tiếp lên lá non, hoa và quả non, có thể phun nano canxi cacbonat khi có mưa phùn. Các hạt nano canxi cacbonat có kích thước hạt vô cùng nhỏ, chúng có khả năng bám dính lên các kẽ lá, hoa và quả non và tại đây sẽ xảy ra các phản ứng trung hòa mưa axít.

Nano canxi cacbonat (N-CaCO₃) trung hòa mưa axít và giải phóng Canxi dễ tiêu cung cấp cho cây trồng qua lá. Khi ở kích thước nano mét các hạt nano canxi cacbonat (N-CaCO₃) bám vào kẽ lá và phân hủy trong môi trường khí CO₂ tự nhiên và giải phóng CO₂ tăng đến 40% tại bề mặt lá giúp cây trồng quang hợp và bổ sung canxi cho cây trồng.

Thông thường cây có múi ra hoa đậu quả trùng với thời điểm Miền bắc có mưa phùn ẩm kéo dài, thiếu ánh sáng. Trong nước mưa thường có hàm lượng acid nhất định (H⁺). Chính hàm lượng axít dù nhỏ này (tích tiểu thành đại nếu mưa nhiều ngày) làm cho nhóm tế bào vỏ quả bị axít hóa (cháy quả) từ đó quả không thể phát triển tiếp được (đứng quả, không phát triển quả non), sau một thời gian ngắn chúng cũng sẽ bị rụng. Ngoài ra lượng axít trong mưa cũng làm cho Canxi trong tế bào tầng rời giảm mạnh (chúng bị hòa tan). Mà Canxi là một nguyên tố dinh dưỡng trung lượng quan trọng cần bổ sung và không thể thiếu ở thời kỳ ra hoa đậu quả đối với bất kỳ cây ăn quả thân gỗ nào.

 

Sau khi tắt hoa, rụng cánh cam và bưởi thường có xu hướng teo cuống gây nên hiện tượng rụng quả non (do quá trình hình thành tầng rời cuống, nếp gặp điều kiện thời tiết bất lợi quá trình rụng quả non diễn ra mạnh mẽ hơn và khó kiểm soát)

Theo nhiều nghiên cứu cho thấy thời kỳ cây ra hoa đậu quả canxi thường bị thiếu hụt do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong khi đó canxi có vai trò rất quan trọng với cây ăn quả nói chung (đặc biệt thời kỳ ra hoa đậu quả). Canxi được xem là “chất keo xi măng” kết dính các tế bào với nhau. Canxi làm tăng tính liên kết phần tầng rời cuống quả, giúp hạn chế hiện tượng rụng quả non (cơ bản Canxi sẽ làm dai cuống quả). Tuy nhiên thực tế cho thấy đa số bà con sử dụng phân bón lá có chứa Canxi(Ca), Magie(Mg), Kẽm(Zn) ở dạng ion - dạng muối 2⁺ như: Ca²⁺, Mg²⁺ Zn²⁺. Các dạng này thường bị kết tủa ở dạng không tan ngay trên bề mặt lá do đó cây rất khó hấp thu gây nên hiện tượng thiếu hụt dinh dưỡng cục bộ. Đa số các đạng canxi hiện nay trên thị trường được bán dưới dạng phân bón lá có hỗn hợp với một số thành phần trung, vi lượng khác tuy nhiên các dạng canxi này hầu hết tồn tại dưới dạng ion (dạng muối có chứa Ca²⁺), khi phun qua lá các ion Ca²⁺ này thường bị các acid yếu như acid H₂CO₃ làm kết tủa ở dạng không tan, khó hấp thu (dạng bất động) theo cơ chế sau: Trong không khí luôn tồn tại hơi ẩm (H₂O) và khí CO₂, chúng sẽ kết hợp với nhau tạo thành một acid yếu H₂CO₃. Sau đó  H₂CO₃ lại bị phân ly nhanh thành H⁺ và CO₃^2-.

H₂O + CO₂  = H₂CO₃ (axít)

H₂CO₃ = 2H⁺ (axít) +  CO₃^2-

 

Quá trình trên sẽ tạo ra hệ quả:

Một là vỏ quả non và cuống quả bị acid hóa bởi H⁺ sinh ra từ quá trình trên làm cho quả non bị cháy và rụng.

Hai là chính CO₃^2- sẽ kết hợp với Ca²⁺ tạo ra muối CaCO₃ làm cho cây không hấp thu được canxi do đó cây bị thiếu hụt canxi cục bộ mặc dù bà con vẫn bổ sung Canxi cho cây qua lá nhưng việc làm này hầu như không tạo nên hiệu quả do Canxi đã bị kết tủa ngay trên bề mặt lá theo phương thức sau:

Ca²⁺ + CO₃^2- ==> CaCO₃ (Nếu sử dụng canxi thông thường chúng sẽ bị giữ ở dạng không tan, cây không hấp thu được)

Vậy làm thế nào để bổ sung Canxi cho cây, tăng cường dai cuống, hạn chế rụng quả non ? Giải pháp tối ưu, hiệu quả ở đây là bà con nên bổ sung dạng Canxi nano phun xen kẽ với dạng Nano Canxi cacbonate. Hai dạng này sẽ bổ sung trực tiếp và gián tiếp một cách liên tục Canxi cho cây, giúp cuống dai hơn. Ưu điểm vượt trội của nano canxi là kích thước hạt vô cùng nhỏ bé, dễ dàng bám trên kẽ lá, ít bị rửa trôi, dễ dàng hấp thu, bổ sung nhanh và kịp thời cho cây, hiệu suất hấp thu nano canxi qua lá nhanh hơn gấp 2-3 lần so với canxi ở dạng truyền thống. Đặc biệt hơn là nano canxi không bị oxy hóa, không bị kết tủa ở dạng khó tan. Ngoài ra nano Canxi cacbonate có vai trò trung hòa mưa axít,   làm giảm tác hại cháy hoa - quả non do mưa axít và sương muối. Nano Canxi cacbonate có kích thước vô cùng nhỏ (kích thước 20-40nm) chúng có khả năng bám dính trên các kẽ lá, tại bề mặt lá chúng sẽ trung hòa hàm lượng axít, hạn chế tác hại của sương muối đồng thời giải phóng khí CO₂ (là nguyên liệu của quá trình quang hợp, nâng cao hiệu suất quang hợp) và giải phóng thêm Ca²⁺ qua đó cung cấp, bổ sung dinh dưỡng canxi dễ tiêu cho cây, làm tăng tính bền vững của tế bào phần tầng rời, chống rụng quả non, thúc quả non phát triển đồng đều. Cơ chế chống mưa axít của nano canxi cacbonat (N-CaCO₃) được mô tả như sau:

Nano-CaCO₃ + H₂CO₃(H⁺) = Ca⁺² (bổ sung canxi) + 2CO₂↑ + H₂O

Như vậy có thể nói nano canxi giúp cây tăng cường quá trình trao đổi chất, bổ sung trực tiếp và liên tục canxi dễ hấp thu cho cây qua đó chống rụng quả sinh lý. Nano canxi cacbonat chống mưa axít, thúc quả lớn nhanh, tăng mẫu mã vỏ quả, hạn chế nứt quả ở giai đoạn cuối.

Như vậy qua mô tả trên chúng ta thấy các axít vô cơ sinh ra trong không khí, trong nước mưa sẽ bị các hạt nano canxi cacbonat trung hòa (triệt tiêu tác hại của axít), qua đó giảm tối đa tác hại của mưa axít, đồng thời quá trình trên cũng giải phóng ra canxi dễ tiêu bổ sung trực tiếp qua lá cho cây(chống rụng quả). Ngoài ra trong quá trình trung hòa mưa axít còn giải phóng khí CO₂ tăng tới 40% ngay tại bề mặt lá, khí CO₂ là nguyên liệu cần thiết cung cấp cho cây trồng qua các tế bào khí khổng ở bề mặt lá làm tăng hiệu suất quang hợp, thúc đẩy quả non phát triển.

Qua phản ứng trên chúng ta có thể thấy cùng một thời điểm nano canxi cacbonat tạo ra 3 vai trò quan trọng:

Một là: Trung hòa tác hại của mưa axít, ngay cả axít yếu.

Hai là: Bổ sung canxi cho cây qua bộ lá thông qua các khi khổng và thủy khổng.

Ba là: Giải phóng khí CO₂ tại chỗ. Khí CO₂ là nguồn nguyên liệu cần thiết và không thể thiếu cho quá trình quang hợp qua đó thúc đẩy hoạt đồng quang hợp (nâng cao hiệu suất quang hợp của cây trồng).

Do điều kiện thời tiết bất lợi như mưa axít, sương muối, thời tiết âm u kéo dài dẫn đến suy giảm chức năng sinh lý của hoa, làm giảm tỷ lệ đậu quả, cản trở quá trình hấp thu dinh dưỡng của cây.

 

Mưa phùn ẩm kéo dài, mưa axít cộng thêm nấm khuẩn gây bệnh làm cho hoa quả non rụng hàng loạt, các chùm hoa và quả non bị axít hóa, đen quả

Cách sử dụng nano canxi cacbonat cho cây ăn quả: Nano canxi cacbonat thường có hiệu quả sử dụng cao khi có mưa axít do đó thời kỳ ra hoa đậu quả nếu mưa kéo dài liên tiếp bà con nên dùng 100-150ml nano canxi cacbonat nồng độ 20.000ppm pha với bình 10-15 lít nước phun đều 2 mặt lá, có thể phun trong điều kiện đang có mưa ẩm.

Tổng Kết Vai trò nano canxi cacbonat: Nano canxi cacbonat vừa có tác dụng chống mưa axít hại hoa và quả non, vừa chống rụng quả sinh lý (do nano canxi cacbonat có khả năng sinh ra Canxi dễ tiêu, dễ hấp thu cho cây) đồng thời làm tăng hiệu suất quang hợp cho cây trồng do cung cấp thêm khí CO₂ tại chỗ (tại bề mặt lá cây khí CO₂ được giải phóng liên tục và được bổ sung qua khí khổng, giúp cây tăng hiệu suất quang hợp).

Các Nano canxi cacbonate có tính chất vượt trội và linh động. Ở kích thước nano các nguyên tử bề mặt có năng lượng rất thấp, không bị các lớp ngoài che chắn nên chúng dễ dàng được giải phóng liên tục do đó nano canxi cacbonat có vai trò bổ sung canxi dễ tiêu một cách liên tục giảm hiện tượng rụng hoa và quả non.

Như vậy có thể nói nano canxi cacbonat có rất nhiều ưu điểm vượt trội khi sử dụng cho cây trồng đặc biệt là đối với cây ăn quả được trồng tại các tỉnh Miền Bắc như: cam, bưởi, chanh, xoài, nhãn, vải, na...Bởi ở Miền Bắc, tại thời điểm ra hoa đậu quả thường xảy ra các điều kiện thời tiết cực đoan không có lợi đối với sinh trưởng, phát triển của cây trồng (mưa phùn kéo dài, ẩm cao, thời tiết âm u, thiếu ánh sáng...). Hiện tượng này làm cho hoa, quả non chậm phát triển, bị tác động bởi mưa axít làm cho cánh hoa bị cháy, hạt phấn mất chức năng sinh lý, quả non bị rụng. Nước mưa có chứa nhiều axít sẽ làm giảm chất lượng nông sản, gây hại đỉnh sinh trưởng của cây trong một số trường hợp còn làm rụng hoa-quả hàng loạt, gây ra hiện tượng vàng lá, thối rễ, cây còi cọc chậm phát triển. Chính vì vậy việc sử dụng nano canxi, nano canxi cacbonat phun/tưới cho cây trồng là giải pháp toàn diện giúp tăng cường sức đề kháng của cây, nâng cao chất lượng nông sản, giúp cây trồng chống đổ ngã, phát triển bền vững...

2.2 Công dụng và ưu điểm vượt trội của nano canxi đối với cây ăn quả

Canxi là một nguyên tố dinh dưỡng trung lượng rất quan trọng đối với sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Canxi là một nguyên tố kém linh động, chúng hầu như không thể di chuyển giữa các bộ phận của cây và phần lớn chúng tập trung tại các lá già. Canxi không thể di chuyển từ các bộ phận lá già sang lá non hay các bộ phận khác như hoa-quả non. Do đó trong thời kỳ ra hoa đậu quả non(cây ăn quả) canxi thường bị thiếu hụt cục bộ, sự thiếu hụt canxi dẫn đến “tầng rời” cuống hình thành, hoa quả non thường bị rụng hàng loạt do đó trong quá trình chăm sóc cây ăn quả (đặc biệt thời kỳ ra hoa đậu quả non) chúng ta cần bổ sung canxi qua lá giúp tăng cường tính bền vững của cuống hoa-quả, hạn chế tối đa tình trạng rụng quả non.

Đa số các dạng canxi hiện nay trên thị trường được bán dưới dạng phân bón lá có hỗn hợp với một số thành phần trung, vi lượng tuy nhiên các dạng canxi này hầu hết tồn tại dưới dạng ion (dạng muối có chứa Ca⁺²), khi phun qua lá các ion Ca⁺² này thường xảy ra các phản ứng trao đổi với các axít yếu như axít cacbonic (H₂CO₃)làm kết tủa ở dạng không tan, khó hấp thu (CaCO₃). Quá trình đó được diễn tả như sau:

CO₃^2- + Ca⁺²==> CaCO₃ (Canxi bị giữ ở dạng khó tan, cây trồng khó hấp thu)

Điều này có nghĩa là khi có mưa axít đặc biệt là các axít yếu H₂CO₃ nếu sử dụng các dạng canxi này thì chúng càng trở lên khó hấp thu hơn. Trong quá trình chăm sóc cây ăn quả, rất nhiều bà con vẫn thường xuyên bổ sung canxi cho cây tuy nhiên không đạt được hiệu quả như mong muốn (vẫn hình thành tầng rời cuống hoa, cuống quả) dẫn đến hiện tượng rụng hoa và quả non hàng loạt đặc biệt trong điều kiện tự nhiên bất lợi (mưa nhiều, ẩm cao, sâu bệnh). Điều này là do hiệu suất hấp thu canxi thấp hoặc canxi bị giữ lại ở dạng khó tiêu, khó tan, khó hấp thu, cây không có đủ lượng canxi cần thiết để duy trì sức sinh trưởng. Mặt khác canxi là nguyên tố dinh dưỡng trung lượng không di động cho nên ở thời kỳ ra hoa đậu quả cây thường bị thiếu hụt canxi, cây trồng khi thiếu hụt canxi thường dẫn đến hiện tượng rụng hoa-quả non. Do đó khi bổ sung Canxi cho cây nhất là giai đoạn ra hoa, đậu quả cần bổ sung các dạng canxi dễ hấp thu, có tính chất giải phóng Canxi (Ca⁺²) liên tục trong nhiều thời điểm, ở mọi điều kiện cho dù là điều kiện thời tiết không thuận lợi tất nhiên cần quan tâm lưu ý bổ sung thêm các nguyên tố dinh dưỡng trung - vi lượng khác, tránh mất cân đối dinh dưỡng.

Cách sử dụng nano canxi: Dùng 30ml nano canxi pha với 15-20 lít nước phun đều một lượt qua lá, phun vào thời kỳ mầm hoa – hoa nở rộ và sau khi hoa rụng cánh (đậu quả non). Nếu mưa phùn kéo dài, định kỳ 5-7 ngày phun một lần.

Lưu ý: Để đạt hiệu quả cao nên kết hợp sử dụng nano canxi với nano canxi cacbonat và nano bạc đồng plus, chế phẩm Shellac suger, nano canxi super (đặc biệt là khi có mưa phùn ẩm kéo dài).

Nano Canxi super thế hế mới 2020 (tích hợp nano canxi hữu cơ, nano canxi cacbonat, nano Zn, Mg, B)

QUY TRÌNH SỬ DỤNG CÁC CHẾ PHẨM NANO CHUYÊN DÙNG CHO CÂY ĂN QUẢ CÓ MÚI (CAM, BƯỞI)

Mục đích: Hạn chế tác hại của mưa axít kéo dài, phòng và trị bệnh do nấm và vi khuẩn gây hại hoa và quả non, tăng cường tính bền vững của cuống hoa-quả, hạn chế tối đa tình trạng rụng quả sinh lý.

Quy trình sử dụng chế phẩm nano canxi, nano canxi cacbonat và nano bạc đồng plus

+ Thời kỳ phân hóa mầm hoa:

Dùng 20ml chế phẩm nano canxi kết hợp với 30ml chế phẩm AKH SUPER NANO (phân hóa và nuôi dưỡng mầm hoa) pha với bình 10-15 lít nước phun đều một lượt qua lá, phun đều 2 mặt lá, phun 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 7 ngày. Lưu ý: Thời kỳ này bà con nên phun phòng trị sâu bệnh, hạn chế sâu bệnh phát triển mạnh thời điểm ra hoa đậu quả non.

+ Thời kỳ hoa nở rộ (nếu gặp mưa ẩm kéo dài):

Dùng 50-100ml nano canxi cacbonat kết hợp với 30ml nano canxi và 50-100ml nano bạc đồng plus pha với bình 10 lít nước phun đều lên tán lá. Tác dụng của việc làm này là: chống mưa axít đầu vụ, chống rụng hoa, hạn chế nấm khuẩn phát sinh phát triển mạnh.

+ Thời kỳ đậu quả, tắt hoa, rụng cánh, gặp mưa ẩm kéo dài: Khi hoa vừa rụng cánh dùng 50-100ml nano canxi cacbonat kết hợp với 50-80ml nano canxi và 50-100ml nano bạc đồng plus + 40ml Shellac suger pha với bình 10 lít nước phun đều lên tán lá. Định kỳ 7-10 ngày phun một lần cho đến khi quả phát triển ổn định(đạt kích thước 1-2cm trở lên).

Lưu ý chung: Cần kết hợp với các biện pháp dinh dưỡng (bón phân qua gốc và lá) phù hợp với từng thời kỳ phát triển của cây, chủ động quản lý sâu bệnh, tránh để dịch bệnh phát triển mạnh.

(Mọi hành vi sao chép bài viết trên phải xin phép hoặc dẫn nguồn cụ thể)

TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO NANOTECH

Tư vấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ nano trong nông nghiệp:

ThS Phạm Công Khải - Hotline: 0976 804 678 * 0835 99 85 99

Email: nanobacsuper@gmail.com