KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY BƯỞI PHÚC TRẠCH

I - Nguồn gốc và một số đặc điểm sinh vật học của giống bưởi Phúc Trạch

Bưởi Phúc Trạch là giống bưởi đặc sản có từ lâu đời của huyện Hương Khê tỉnh Hà Tĩnh. Hiện nay giống bưởi Phúc Trạch được trồng tập trung chủ yếu ở 4 xã: Phúc Trạch, Hương Trạch, Hương Đô, Lộc Yên (đều ở huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh). Có 10 xã phụ cận cũng trồng loại bưởi này. Tuy nhiên, theo các nhà quản lý địa phương, trồng ngon nhất vẫn là một làng tại xã Phúc Trạch. Tổng diện tích trồng bưởi Phúc Trạch tại huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh hiện nay là khoảng 1.500 ha. Năm 1938, bưởi Phúc Trạch đã được thưởng mề đay trong cuộc đấu xảo quả ngon toàn Đông Dương.

Năm 2002, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận là một trong 7 loại cây ăn quả quý hiếm cấm không được xuất khẩu giống.

Năm 2004, Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã chính thức cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu hàng hóa cho sản phẩm bưởi Phúc Trạch.

Một số đặc điểm về giống:

Bưởi Phúc Trạch có dạng hình cầu tròn, cuống quả không lồi, đế hơi lõm, vỏ không trơn, không ráp, màu sắc vỏ quả xanh nhạt đến xanh đậm, màu sắc thịt quả hồng nhạt hoặc trắng trong, khối lượng quả trung bình từ 1,5-2,5kg, cá biệt có quả 3-3,2kg, số múi đạt 12 múi/quả, độ Brix đạt 10-12% (độ đường). Bưởi phúc trạch có vị ngọt thanh nhẹ, ngọt mát (ngọt hậu) nên được nhiều thị trường ưa chuộng, hiện nay bưởi Phúc Trạch được các nhà hàng lựa chọn là món tráng miệng hàng đầu trong các loại quả. Do bưởi Phúc Trạch thu hoạch từ 15/8-15/10 âm lịch hàng năm nên rất dễ bán, giá cạnh tranh, tuy nhiên rất ít bà con biết để lựa chọn giống bưởi này do chưa tìm hiểu hoặc do tập quán canh tác.

Đặc điểm vượt trội của giống bưởi Phúc Trạch so với các giống bưởi khác:

+ Bưởi Phúc Trạch không kén đất, phù hợp với nhiều loại đất khác nhau đặc biệt là đất phù sa, đất cát pha, đất có thành phần cơ giới nhẹ vẫn có thể trồng được bưởi Phúc Trạch.

+ Sức sinh trưởng mạnh, ít sâu bệnh, nhìn chung bưởi Phúc Trạch rất khỏe, năng suất quả cao hơn nhiều so với các giống bưởi khác.

+ Thời kỳ ra hoa đậu quả, trong điều kiện mưa nhiều, ẩm cao bưởi Phúc Trạch vẫn có thể đậu quả, ít bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết cực đoan. Có thể nói bưởi Phúc Trạch đậu quả tự nhiên rất cao, không phải tác động nhiều các biện pháp kỹ thuật.

+ Bưởi Phúc Trạch ít bị rụng quả sinh lý, do sức sinh trưởng khỏe, cuống dai tự nhiên, ít khi hình thành tầng rời, khả năng giữ quả rất cao. Cùng độ tuổi năng suất quả của giống bưởi Phúc Trạch cao gấp 2-3 lần so với bưởi Diễn. Có thể nói bưởi Phúc Trạch không bao giờ mất mùa.

+ Ra hoa đậu quả cùng đợt với các giống bưởi khác (tháng 1-2 âm lịch).

+ Cấu trúc hoa hướng địa nên hạn chế nước mưa xâm nhập làm thối hỏng hoa, sức sống hạt phấn khỏe nên khả năng đậu quả và nuôi quả cao hơn so với các giống bưởi khác.

+ Năng suất quả cao, chất lượng tốt, mẫu mã đẹp, có khả năng kháng bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như bệnh vàng lá gân xanh (Greening), Tristera(Closterovirus)... đây là một nhóm bệnh do vi khuẩn và virus gây ra, hiện nay nhóm bệnh này gần như không có thuốc chữa, khi cây đã nhiễm bệnh khả năng trị bệnh gần như là không thể vì vậy bệnh này chỉ phòng là chủ yếu.

II -Chọn giống    

Cũng giống cây cam, quýt, giống bưởi cũng chủ yếu được chọn tạo bằng phương pháp nhân giống vô tính (chiết cành, ghép mắt), chọn từ cây mẹ đã có 3 vụ quả ổn định, năng suất cao, chất lượng tốt, mẫu mã đẹp, không bị các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như bệnh gân xanh lá vàng, Tristera...

Khác với bưởi Diễn, bưởi ghép Phúc Trạch cho mức độ ổn đỉnh rất cao, bưởi Diễn ghép thường xảy ra biến nạp gen tức là chất lượng quả thay đổi khi tiến hành ghép mắt.

III- Thời vụ trồng:

Có thể trồng bưởi Phúc Trạch vào mọi thời điểm trong năm, tuy nhiên để thuận lợi trong khâu chăm sóc nên trồng  vào 2 thời vụ trồng chính:

+ Vụ Xuân: trồng từ tháng 2 – 4 (5)

+ Vụ Thu đông: trồng từ tháng 8 – 10 (T11)

IV- Chọn và làm đất

Bưởi Phúc Trạch thích hợp với các loại đất phù sa cổ, đất thịt nhẹ, đảm bảo các yêu cầu về tưới tiêu nước chủ động, đất có tầng canh tác dày trên 1m, hàm lượng mùn hữu cơ OM = 1,5 - 2% trở lên. Nếu đất chưa đạt yêu cầu thì nên cải tạo dần dần qua từng năm.

      Để bộ rễ cây bưởi Phúc Trạch phát triển thuận lợi (đặc biệt là bưởi chiết), trước khi trồng khoảng 2-3 tháng nên tiến hành làm đất, cày bừa kỹ, làm sạch cỏ dại, gốc rễ cây của cây trồng trước đó cần được đào sạch, xử lý đất bằng vôi bột (15-20kg/sào Bắc Bộ). Đào hố trồng và phun các chất xử lý nấm bệnh trước khi trồng khoảng 1-2 tháng. Cụ thể xử lý như sau:

+ Làm sạch, cỏ dại, cuốc xới đất, phơi nắng 20-30 ngày.

+ Đào hố kích thước 60x60x60cm.

Bón lót như sau: 1/3 hố phía dưới bón vôi trộn đất, 2/3 hố phía trên bón 10-15kg phân hữu cơ hoai mục trộn 200g lân đơn, trộn đều với đất nhỏ mịn đắp thành ụ nổi, để khoảng 20-30 ngày mới trồng. Lưu ý để xử lý nấm bệnh lở cổ rễ, nấm gây bệnh vàng lá thối rễ nên sử dụng chế phẩm AKH SUPER, NANO BẠC ĐỒNG 500 phun ẩm đều lên đất ụ nổi.

V- Mật độ và khoảng cách trồng

Tuỳ chất đất, địa hình và điều kiện thâm canh để xác định mật độ trồng bưởi cho thích hợp. Có thể trọn một trong số các mật độ trồng sau đây.

      - Khoảng cách 5 x 5 m, mật độ 400 cây/ha           (1ha = 10.000m²)

      - Khoảng cách 6 x 5 m, mật độ 335 cây/ha.

      - Khoảng cách 6 x 6 m , mật độ 280 cây/ha.

Bưởi phúc trạch phát triển mạnh nên những năm tiếp theo (15 năm trở lên) nên để mật độ 6x7m.

Đào hố dựa theo mật độ và khoảng cách trồng ở phần trên

Kích thước hố: Đối với đất vườn liền kề có địa hình bằng phẳng nên đào hố có kích thước: 60-70cm x 60-70cm x 60-70cm. Với vùng đất đồi dốc nên đào kích thước hố trồng: 80cm x 80cm x 80cm.

Đào hố: Khi đào hố chú ý lấy lớp đất mặt đổ sang một bên, lớp đất phía dưới đổ sang bên khác. Mục đích thuận lợi cho sau này lấp đất vào hố, tránh để phần đất phía dưới thường bị chua đẩy lên trên(phần bộ rễ sinh trưởng và phát triển).

Lưu ý: để đảm bảo cây sinh trưởng phát triển tốt, ít sâu bệnh cần tiến hành đào hố và phơi hố 15-20 ngày. Sau khi đào hố dùng Chế phẩm AKH SUPER500N pha loãng để phun lên hố. AKH SUPER có tác dụng diệt trừ nấm gây bệnh(như nấm Fusarium, phytopthora, Rhizoctonia solani). Cách sử dụng AKH SUPER phun lên hố như sau: dùng 700-1500ml chế phẩm AKH SUPER pha với 100 lít nước phun đều cho 100-150 hố.

VI - Kỹ thuật bón phân lót và lấp đất hố trồng

+ Lượng phân bón lót cho một hố: Phân hữu cơ hoai mục 20 - 30 kg(tốt nhất là phân chuồng), vôi bột 0,7-1kg, Lân supe 0,8-1kg, đạm Urê 0,1 - 0,2kg, Kali sunfat(K₂SO₄) 0,2kg. Có thể bón thay thế phân đơn bằng phân NPK tổng hợp chuyên cho cây ăn quả mỗi hố 0,4-0,5kg(loại phân NPK 16-16-8-13S). Ngoài ra để đất tơi xốp thoáng khí, giàu dinh dưỡng và giàu mùn bà con nên bổ sung thêm chế phẩm sinh học vườn sinh thái cứ mỗi hố 3-5ml chế phẩm.

+ Cách bón: Trộn vôi bột với lớp đất phía dưới 1/3 hố, lượng phân còn lại trộn đều với đất mặt đổ vào và lấp hố trước khi trồng 20 - 30 ngày. Chú ý lấp đất vào hố tạo thành mô trồng nổi(cao hơn so với bề mặt 20-30cm).

VII - Kỹ thuật trồng

Cây giống là cành chiết: Đào 1 lỗ 30 x 30 cm giữa tâm hố, xé bao ngoài bầu cây rồi đặt nhẹ vào giữa tâm hố, gạt đất nén chặt, tránh làm vỡ bầu. Dùng cọc và dây mềm cố định cây lại. Khi đặt cây chú ý tư thế của cây sao cho sau này tán cây phát triển thuận lợi, thân chính không bị nghiêng. Trồng xong tưới nước đủ ẩm, tủ rơm rác xung quanh (tủ cách gốc 10 cm).

Cây giống là cây ghép: Đào lỗ nhỏ vừa bầu cây giữa tâm hỗ, để tư thế của cây sao cho cành ghép quay về hướng dưới gió chính từng mùa để tránh gió làm tách gãy cành ghép.

VIII- Kỹ thuật chăm sóc sau khi trồng

Sau khi trồng cần tiến hành chăm sóc: tưới, tiêu nước, bón phân thúc qua gốc và phun qua lá để thúc cây sinh trưởng phát triển tốt, cây cân đối. Kết hợp theo dõi và quản lý sâu bệnh(phun phòng trừ sâu bệnh qua các đợt lộc). Cụ thể:

+ Tưới nước giữ ẩm: Sau trồng 2-3 ngày, cây ổn định: tưới nước giữ ẩm, 2-3 ngày tưới một lần sao cho độ ẩm đất đạt 60-70%.

+ Cung cấp dinh dưỡng thông qua bón phân qua gốc và Phun qua lá:

Sử dụng các dòng chế phẩm sinh học Vườn Sinh Thái để tưới gốc và phun qua lá, giúp cây phân hóa mầm chồi, cành lộc:

Phun qua lá: Dùng 5ml chế phẩm Vườn Sinh Thái pha với 10-15 lít nước phun đều, phun lướt lên tán lá. Phun định kỳ 10-15 ngày/lần. Giúp cây phát triển mầm sinh trưởng và tạo cành lộc, cành cấp 1-2...

+ Phòng trừ sâu bệnh: Dùng AKH SUPER500 và Nano Bạc

Phun qua lá: Dùng 20ml AKH SUPER+ 25ml nano bạc pha với bình 15-18 lít phun đều lên lá, phun định kỳ 15 ngày/lần. Giúp cây chống nấm và vi khuẩn gây bệnh, tăng khả năng hấp phụ ánh sáng của bộ lá, bộ lá đẹp hơn, xanh dày, quang hợp tốt.

Tưới gốc: Dùng 100ml chế phẩm Vườn Sinh Thái + 200ml AKH SUPER pha với 100-150 lít nước tưới đều cho 30-50 gốc. Định kỳ 30-45 ngày tưới 1 lần.

Bón phân thúc trong thời kỳ kiến thiết cơ bản

Sau trồng 1-2 tháng: dùng 1kg NPK pha loãng với nước tưới đều cho 30 gốc kết hợp dùng 200g NPK bón vãi xung quanh gốc 20 ngày/lần. Bón phân xong phải tưới nước nếu điều kiện thời tiết khô hạn

Làm cỏ: Kết hợp các đợt bón phân để làm cỏ, vệ sinh vườn, cắt tỉa tạo tán, tạo hình cho tán cây phát triển cân đối.

Tưới tiêu:

      - Chú ý tưới đủ ẩm cho cây vào những ngày nắng hạn, vì cây còn nhỏ, bộ rễ chưa ăn sâu, chống chịu kém.

      - Cần tiêu thoát nước cho vườn cây vào mùa mưa.  

Chăm sóc bưởi phúc trạch thời kỳ kinh doanh sử dụng chế phẩm sinh học Vườn Sinh Thái:

• Thời kỳ phát triển Lộc(nuôi cành mẹ để phân hóa mầm hoa thuận lợi nhất).
• Thời kỳ trước khi ra hoa 15-30 ngày: Tương ứng với thời điểm “Đã” tác động cơ giới để thúc cây phân hóa mầm hoa(xiết nước, chặt rễ non): phun 1-2 lần theo hướng dẫn, tùy theo tình trạng cây trồng. Thời kỳ này cần lưu ý phòng trừ sâu bệnh để bảo vệ mầm hoa(côn trùng, rầy, rệp có thể trích hút phá hoại mầm hoa, ảnh hưởng đến khả năng phát triển của chùm hoa sau này).
• Thời kỳ “kết thúc” quá trình thụ phấn - thụ tinh: Kết thúc thụ tinh, bầu quả bắt đầu hình thành(quan sát thấy quả non, rất nhỏ). Lúc này quan sát thấy các cánh hoa đã rụng hết cần tiến hành phun chế phẩm VST để cung cấp dinh dưỡng nuôi quả ngay từ đầu, giảm rụng quả sinh lý.
• Thời kỳ nuôi quả và phát triển quả: Phun chế phẩm sinh học VST 2-4 lần, mỗi lần cách nhau 5-10 ngày, tùy theo tình trạng cây.

Cần lưu ý:

+ Khi hoa đã rụng hết cánh cần kết hợp thêm công thức phun phức hợp để giữ quả, hạn chế rụng và sâu bệnh hại quả.

Công thức bao gồm: chế phẩm sinh học VST kết hợp với một hỗn hợp thuốc tổng hợp khác gồm 3-4 thành phần khác nhau(sẽ được hướng dẫn pha chế theo công thức và dựa vào thực tế từng vùng, từng thời điểm)èQuan trọng !!!

+ Các điều kiện hội tụ rụng quả sinh lý để phòng rụng quả: Mưa nhiều, vườn không tiêu nước kịp thời, thời tiết bất lợi, thiếu và mất cân bằng dinh dưỡng, thừa dinh dưỡng khi phun qua lá(vì vậy không phun đậm và thừa các dòng chế phẩm qua lá).

+ Nếu mật độ quả cao/cành cần tỉa bớt quả cho phù hợp với sức sinh trưởng của cây và tán lá.

+ Khi quả phát triển ổn định(lên tôm, tép bưởi) thì không nên phun các chế phẩm dinh dưỡng qua lá mà nên cho cây hấp thu dinh dưỡng qua dễ(hạn chế phát triển mất cân đối, gây nứt quả).

Kết hợp phun chế phẩm sinh học Vườn sinh thái và chế phẩm AKH SUPER để đạt hiệu quả cao nhất.

IX - Một số sâu bệnh hại chính và biện pháp phòng trừ:

      a) Sâu hại: Bao gồm sâu ăn lá, sâu đục thân cành.

      - Sâu ăn lá: Gồm sâu vẽ bùa, sâu nhớt, sâu xanh... phát sinh, gây hại quanh năm và chủ yếu trên lộc non. Để phòng trừ kịp thời, khi lộc non mới nhú phun thuốc Padan 95 SP, Patox 95SP, Regent, Fastac... (phun theo hướng dẫn trên nhãn), phun vào sáng sớm trừ sâu non hoặc chiều tối để trừ bướm sâu vẽ bùa.

      - Sâu đục thân, cành: Sử dụng biện pháp phòng là chủ yếu. Thường xuyên vệ sinh vườn cây sạch sẽ, quét vôi hoặc Boócđô 1% lên thân và cành chính mỗi năm 2 lần (giữa năm và cuối năm). Bắt hoặc phun thuốc diệt con xén tóc vào tháng 1 - 4 dương lịch. Cắt bỏ cành bị sâu hại từ tháng 2 - 5. Khi sâu đã đục vào cành, vào thân dùng thuốc trừ sâu hoặc dầu nhớt thải, bơm vào lỗ đục của sâu.

      b) Côn trùng gây hại:

      - Nhện đỏ và nhện trắng: Dùng các loại thuốc trừ nhện đặc hiệu như Ortus 5SC, Danitol 10EC... phun 2 lần, lần 1 vào đợt lộc xuân và lần 2 khi quả đã lớn (tháng 5 - 6) (phun theo hướng dẫn trên nhãn).

      - Bọ xít xanh vai nhọn: Gây hại nặng trên quả non, dùng Dipterex pha 0,1% để phun.

      - Rệp sáp: Rệp nằm dưới mặt lá già, cuống quả tạo thành ổ với lớp sáp như bông trắng và muội đen. Rệp chích hút nhựa làm cành, lá, quả không sinh trưởng được. Rệp thường kéo theo kiến, kiến ăn chất bài tiết của rệp và tha rệp non lan truyền từ cành này sang cành khác. Biện pháp phòng trừ hiệu quả là phát hiện sớm (thấy lớp sáp trắng hoặc kiến) để thu gom diệt các ổ trứng trước khi nở. Khi rệp xuất hiện nhiều, sử dụng thuốc Padan 95SP, Sutin... (phun theo hướng dẫn trên nhãn).

      c) Bệnh hại: Nên phòng bệnh bằng chế phẩm AKH SUPER500N qua các đợt lộc, phun thời kỳ quả non sẽ hiệu quả cao hơn dùng thuốc hóa học vừa độc hại vừa không bền vững.

      - Bệnh loét sẹo: Bệnh thể hiện các vết đốm trên lá, cành 1-2 tuổi, trên thân cây con và trên vỏ quả. Biện pháp phòng trừ hiệu quả nhất là phun phòng bằng thuốc Boócđô 1%, Aliette 0,4 - 0,8% hoặc Ridomin MZ 72WP khi thấy thời tiết âm u, nhiệt độ thấp, ẩm độ cao, có mưa phùn (phun theo hướng dẫn trên nhãn).

      - Bệnh chảy gôm và bệnh thối gốc chảy mủ: Bệnh xuất hiện trên thân, cành cây tạo ra các vết nứt trên vỏ, làm lớp vỏ cong và chết khô.

      + Phòng bệnh bằng cách quét thuốc Boócđô 5% lên thân và cành chính mỗi năm 2 lần, phun Boócđô 1% hoặc Oxit Clorua đồng vào vụ Xuân, Hè và vụ Thu.  + Khi cây bị bệnh dùng dao sắc cạo hết vết bệnh (cả phần vỏ và gỗ) rồi dùng thuốc Aliette 0,4 - 0,8 % hoặc Ridomin MZ 72WP phun lên, sau đó quét lại bằng Boócđô 10% lên vùng bị bệnh. Đặc biệt cần vệ sinh và thoát nước tốt cho vườn cây.

      - Bệnh gân xanh lá vàng (Greening): Là bệnh vô cùng nguy hiểm đối với cây có múi. Triệu chứng bệnh biểu hiện rõ ở chùm lá ngọn các cành 1 tuổi (phiến lá nhỏ, mép cong lên hình thìa, gân lá xanh, thịt lá giữa các gân phụ biến vàng, các lá bệnh mọc chụm lại và các đốt cành ngắn).

Khuyến cáo: Nên sử dụng chế phẩm Nano Bạc Đồng, nano Oxyclorua đồng, Nano Đồng, Chế phẩm Vườn Sinh Thái để chăm sóc bưởi Phúc Trạch giúp cây sinh trưởng tốt, phòng và trị bệnh do nấm, vi khuẩn, virus gây bệnh.

Tư vấn Kỹ thuật: Th.S Phạm Công Khải – 0976.804.678